Zapatista Hareketi Nedir ?

Kuzey Amerika ülkelerinden birisi olan Meksika’da 1994 yılında adını duyuran harekettir. EZLN( Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu) olarak adlandırılan bu silahlı örgüt yerli halkın haklarını savunmak maksadıyla hareket ettiğini ve edeceğini duyurmuştur. Meksika’nın Chiapas bölgesinde ortaya çıkan bu oluşum çoğunlukla Maya yerlilerinden oluşmakta ve ismini 1910-1917 Meksika Devriminin öne çıkan isimlerinden Emiliano Zapata’dan almaktadır.[1]

         Zapatist Hareket’in sözcüsü Subcomandante Marcos’tur. Kendisine “Subcomandante” denmesinin sebebi ise asıl Meksika yerlilerini komutan olarak görmesinden dolayıdır ve kendisi sadece onların yardımcısı olduğunu belirtmektedir. EZLN sözcüsü Marcos’un kesin olarak kim olduğu ile ilgili kesin bir bilgi olmamakla birlikte kendisi çıkarmadığı maskesiyle bilinmektedir. Zapatist Hareket, Meksika’nın 1994 yılında Amerika ve Kanada’nın da bulunduğu NAFTA’ya  (Kuzey Atlantik Serbest Ticaret Antlaşması) katılacağını açıklamasıyla kendisine bir ortam yaratmış, 1994 yılı geldiğinde 12 gün süren silahlı eylemleri başlamıştır. 1994 yılı önemlidir çünkü Zapatistalar 1910’lu yıllarda kurulmuş olsalar bile bu tarihten sonra kendilerini kamuoyuna duyurma fırsatını yakalamışlardır.

NAFTA antlaşması; anlaşmaya üç taraf ülke olan ABD, Kanada ve Meksika’nın arasındaki ticari ilişkilerin liberalleşmesini öngörmektedir. Ancak bu antlaşmadan dolayı, EZLN örgütü ve taraftarları sömürüleceklerini düşünerek büyük rahatsızlık duyup, bu antlaşmanın etkisiyle bölge halkının daha da fakirleştirileceği düşünmüşlerdir.  Bu antlaşmanın 27. Maddesine göre halka ait olan topraklar özel mülk sayılacak ve satılmaya ya da diğer yatırım stratejilerine uygun hale gelecekti. Yani korporatist sistem sona erecekti. Bunun yerli halkın sömürülmesine neden olacağını değerlendiren Zapatistalar bu gelişmeler sonrasında Meksika hükümetiyle çatışma sürecine girmişlerdir.[2] Bu düşüncelerle yola çıkan Zapatistaların “Ya Basta!” (Artık Yeter) söylemi de yankı uyandırmıştır.

Bu düşünceyle yola çıkan Zapatistalar, 12 günlük silahlı çatışmadan sonra bir daha silahlı eylemde bulunmamışlardır. EZLN’nin silahlı örgütler listesinde olmasına rağmen silah kullanmaması dikkat çekicidir. Hatta “Sözümüz Silahımızdır” söylemini sık sık dile getirmektedirler. Diğer terör örgütlerinden farklı olarak EZLN örgütü uyuşturucu kaçakçılığı ile de ilgilenmemektedir. Bu da onların deklarasyonlarında sık sık dile getirdikleri hak, eşitlik, özgürlük, adalet isteklerine aslında diğer örgütlere nazaran bağlı olduklarını göstermektedir. EZLN sözcüsü Marcos’un sözleri uluslararası kamuoyunda dikkat çekmektedir. Kendisinin profesörlük yapmış Rafael Gullien olduğu iddia edilmiş, kendisi de her zaman bunu reddetmiştir.

Birçok müzik grubu da Marcos’un söylemlerinden etkilenmişlerdir. Aslında dünyadaki diğer terör örgütlerine nazaran EZLN’ye karşı sempati duyulmaktadır. Müzik gruplarının konserlerine canlı bağlantı yapıp dünya gençlerine seslenmeleri de söz konusu olmuştur. Türkiye’de uzun yıllardan beri maalesef birçok kayba sebep olan terör örgütü PKK da EZLN’den etkilenmiş, EZLN’ye ait olan “Ya Basta” sloganını “Edi Bese” olarak kullanmıştır. Ancak yapılarına bakıldığında EZLN, terör örgütü PKK’dan farklı olarak silahlı eylemlerde bulunmamakta ve uyuşturucu kaçakçılığı ile de ilgilenmemektedir. Bir diğer farkı ise, EZLN ırk mücadelesinden ziyade ekonomik olarak ezildiğini iddia eden bir alt sınıfın mücadelesini yürütmektedir. EZLN deklarasyonlarında tüm halka seslenmiş ve taleplerini dile getirmişlerdir. Ancak Meksika Hükümeti ile yapılan uzlaşma çalışmaları her seferinde sonuçsuz kalmış, taraflar masadan sonuçsuz ayrılmışlardır.

Ekonomik olarak yerliler ve alt sınıftakiler yoğun bir şekilde sömürülmeye devam edilmektedir. Bundan dolayı da bugün Meksika’da toplam 16 gerilla hareketi var, Zapatistalar bunlardan sadece bir tanesi. Bunların çoğu küçük ve aktif bir savaş içinde olmasa da siyasi sistemin nasıl ayrımcı ve baskıcı olduğunu göstermektedir. Üstüne bir de Kuzey Meksika’daki büyük uyuşturucu çeteleri sorunu eklenirse, ülkedeki sorun ve çelişkilerin büyüklüğünü görülebilir.[3] Ayrıca Zapatistalar’dan bir yerlinin açıklamasına göre; devletin buraya doğrudan bir saldırı söz konusu değildir ancak paramiliterler Zapatista köylerine saldırdıkları zaman devlet tarafsız güç olarak devreye girmektedir. Fakat bunu Zapatistalar’ın üzerine giderek yapmaktadır.

Bugün hala aktif olan EZLN’nin Meksika Hükümeti ile bir sonuca varıp varamayacağı büyük merak konusudur. Ancak şu bir gerçektir ki Zapatistalar seslerini duyurmayı başarmış ve farklı ülkelerden birçok kişinin onlara sempati ile bakmasını sağlamışlardır.

Kaynaklar