Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyini Göstermede Yeni Bir Ölçüt :Tıbbi Cihaz Sektörü

Sağlık sistemlerindeki gelişmeler, gücünü özellikle ‘’İlaç ve Tıbbi Cihaz Sanayi’’ indeki gelişmelerden almaktadır. Son dönemlerde teknolojinin gelişmesiyle birlikte tıbbi cihaz sektörü, sağlık sektörünün birincil girdisini oluşturmaktadır. Tıbbi teknoloji, sağlık sistemindeki üretkenliğe ve ilerlemelere sağladığı katkıların yanında, ekonomik büyümeyi de beraberinde getirmektedir. Tıbbi cihaz sektörü artık, ülkelerin gelişmişlik düzeyini göstermede bir ölçüt olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Gelişmiş ülkelerin sektöre hakim olma çabalarına ve sektörün dünya ekonomisindeki yerine bakıldığı zaman önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Dünyadaki tıbbi cihaz üretiminin büyük bir kısmı uluslararası ticaretin konusu olmaktadır. Bu da sektörün ne denli küreselleştiğini gözler önüne sermektedir.

Tıbbi cihaz sektörü, çok geniş bir ürün yelpazesini ve teknolojiyi içinde bulundurur. Basit bir bandajdan, gelişmiş tomografi cihazına, cerrahi eldivenden vücut içinde kullanılmak üzere tasarlanan endoskopik robotlara kadar bir çok ürün ve bunlarda kullanılan yazılımlar tıbbi cihaz kapsamı içine girmektedir. Tıbbi cihazın ne olduğu hakkında bir tanım yapmak kolay olmamaktadır.

Türkiye AB’ye uyum çerçevesinde, tıbbi cihaz tanım ve yönetmeliğini AB kurallarına uyacak şekilde düzenlemiştir.  T.C. Sağlık Bakanlığı’nın 9 Ocak 2007 tarih ve 26398 No.lu Tıbbi Cihaz Yönetmeliği’nde tıbbi cihaz tanımı şöyledir:

“İnsanda kullanıldıklarında aslî fonksiyonunu farmakolojik, immünolojik veya metabolik etkiler ile sağlamayan; fakat fonksiyonunu yerine getirirken bu etkiler tarafından desteklenebilen ve insan üzerinde:

1. hastalığın tanısı, önlenmesi, izlenmesi, tedavisi veya hafifletilmesi,
2. yaralanma veya sakatlığın tanısı, izlenmesi, tedavisi, hafifletilmesi veya mağduriyetin giderilmesi,
3. anatomik veya fizyolojik bir işlevin araştırılması, değiştirilmesi veya yerine başka bir şey konulması,
4. doğum kontrolü veya sadece ilaç uygulanması,

amacıyla imal edilmiş, tek başına veya birlikte kullanılabilen, amaçlanan işlevini yerine getirebilmesi için gerekiyorsa bilgisayar yazılımı ile de kullanılan ve cansız hayvanların dokularından da elde edilen ürünler dahil olmak üzere, her türlü araç, alet, cihaz, aksesuar veya diğer malzemeleri ifade eder.”

ABD Ulusal Girişim Sermayesi Birliği NVCA’nın raporuna göre dünyada yaşam bilimleri şirketlerine sadece 2006 yılında 7,2 milyar USD yatırım yapılmıştır. Bu rakam (bilişim teknolojilerinden bile yüksek olmak üzere) yüzde 28 pay ile dünyada en büyük yatırımın bu alana yapıldığını ortaya koymaktadır. Bu rakamın 2,7 milyar USD’lık kısmı sadece tıbbi cihazlara yapılmıştır.

Dünyada medikal sektörü sürekli gelişmektedir ve medikal sektörüne öncelik veren ülkelerin, kısa zamanda gelişmişlik düzeyinde önemli aşamalar kaydetmesi ile alakalı birçok örnek gösterilebilir. Çin, Hindistan, İngiltere, Almanya, Fransa gibi ülkeler medikal sektöründe doğru politikalar izleyerek ulusal ekonomilerine önemli katkılar sağlamaktadırlar. Bu politikaların temelinde Ar-Ge’ye verilen önem ve destek önemli bir yer tutmaktadır.

Tıbbi cihazlar sektörünü önemli kılan başlıca faktörler şunlardır:

• Yaşam Bilimlerinin ve Sağlık Sektörünün vazgeçilmez bir öğesidir.
• İmalat sanayine inovasyon (yenileşim) açısından büyük katkılar yapar ve sektörün yarattığı katma değer yüksektir.
• Yüksek büyüme hızı ile ekonomilerin dinamik sektörlerinden biridir.
• Fikri haklar kapsamında patente konu olan buluşların en fazla yapıldığı sektördür.
• Nitelikli işgücü istihdamı yaratır.
• Diğer sektörlerle kıyaslandığında kriz dönemlerinde en az küçülen sektörün sağlık olduğu görülmektedir.

ABD sektörde, sürekli olarak hakim konumda bulunmuş fakat son yıllarda ihracatta kendini geliştiren Çin gibi devletler yüksek büyüme hızlarıyla önümüzdeki yıllarda bu tekelliği tehdit edebileceklerini göstermişlerdir. 2010’da ABD tıbbi cihaz sektörü pazarının %41’ine, Avrupa Birliği %23’üne ve Japonya ise %10’una sahiptir. Fakat Çin ‘in son dönemde tıbbi cihaz sektörüne yaptığı yatırımlar dengelerin değişebileceğini göstermektedir. Ülkelerin Pazar payları Grafik 1’de verilmiştir.  Bu eşitsiz dağılımda, söz konusu ülkelerdeki uluslararası şirketlerin varlıkları da rol oynamaktadır.

Dünya’daki en büyük otuz tıbbi cihaz firmasının küresel pazardaki payı % 89’dur. Kalan 27.000 firmanın ise pazar payı %11’dir. 2010 Yılında dünyanın en büyük ilk onu; Johnson & Johnson, Siemens Healthcare, GE Healthcare, Medtronic, Baxter International, Philips Healthcare, Abbott Laboratories, Boston Scientific, Covidien, Becton Dickinson’dır. Sadece bu ilk on firmanın küresel pazardaki payı, 164 milyar ABD Doları ile %63’dür.

Yukarıda bahsettiğimiz pazarın %89’una sahip olan küresel çaptaki firmalar, saldırgan pazarlama stratejileri ile ulusal çaptaki yeni firmaların veya küçük firmaların pazara girme şanslarını azaltmaktadırlar. Bu yapıyı kırmanın bir yolu ulusal sistemlerin ürettiği politikalar, diğer bir yolu ise bu küçük firmaların kümeleşerek güç kazanmaları olabilir.

ABD’nin bu sektörde başı çekmesinin altında yatan neden, her zaman bilim ve teknoloji altyapılı gelişmesidir. Ülkelerle olan yarışın tek kazanç yolu, bilim ve teknoloji alanında hep öncü olunması ve Ar-Ge faaliyetlerine gereken önemin verilmesinde yatmaktadır. Bu yöntemleri, ABD’yi tıbbi cihaz sektöründe de önemli bir noktaya getirmiştir.

İsrail, tıbbi cihaz sektöründe Ar-Ge ve inovasyon alanında bir başarı örneği olarak gösterilmektedir. ABD’den sonra en çok yatırım çeken ülke olan İsrail, sektörde ciddi bir planlama yaparak büyük gelişmeler kaydetmiştir. Düşük iç pazar büyüklüğü ve doğal kaynakların kısıtlı olması sebebiyle ihracat ve ithalat İsrail için çok önemlidir. İsrail’in sektördeki bu gelişiminin arkasında ülkenin uyguladığı ‘sektörel inovasyon sistemi’ yatmaktadır. Devlet tıbbi teknoloji sektörünü aktif olarak desteklemektedir. Araştırma bütçesinin üçte birini yaşam bilimlerine ayırmaktadır. 1990’lı yıllardan başlayarak girişimcilere Ar-Ge destekleri sağlanmaktadır ve aynı zamanda bilimsel kuluçka destekleri ve vergi muafiyetleri gibi ilave teşvikler de verilmektedir. Ülkede regülasyonların açık ve esnek olması, sektörün gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. Sağlık harcamalarının geri ödeme onay süresi ve kolaylığı konusunda PwC tarafından yapılan araştırmaya göre İsrail sürecin en kolay olduğu ülkedir. Ayrıca İsrail Sağlık Bakanlığı’na bağlı Tıbbi Cihaz Değerlendirme Birimi, üretilen cihazların denetimi ve değerlendirilmesi için FDA standartlarında laboratuarlar oluşturmuştur. Ürünler ABD kalitesini garantilediğinden dolayı onaylanma ve piyasaya erişim süresi kısalmaktadır.

İsrail’de üniversite ve sanayi Ar-Ge harcamalarının toplamı 2010 verilerine göre 800 milyon  USD’dir. Bu Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi için birçok fon kaynağı bulunmaktadır. Bu kaynaklar; kamu alımları, hibe-destekler, iki uluslu devlet destekli vakıflar, risk sermayesi ve firmaların kendi kaynaklarıdır. Fon desteği sağlanan akademik araştırmaların %50’si yaşam bilimleri alanında yapılan çalışmalardır. İsrail’de akademik kariyerin en fazla tercih edildiği alan yaşam bilimleridir. 2007 yılındaki istatistiklere göre üniversite öğrencilerinin %6’sı yaşam bilimlerinde lisans eğitimi görmektedir ve yüksek lisans yapanların %10’u, doktora yapanların ise %26’sı yaşam bilimleri alanındadır.

İsrail’in tıbbi cihaz sektöründeki başarısındaki temel etkenler; biyoteknolojinin öncelikli sektör olarak belirlenmesi, kaliteli üniversite ve araştırma merkezleri, FDA standartlarında laboratuarlara sahip olunması, nitelikli insan gücü, açık ve kolaylık sağlayan regülasyon sistemi, kümeleşme kültürü, sektöre özel teknoloji tabanlı kuluçkalıklar, yabancı sermaye yatırımları,  risk sermayesi başta olmak üzere çeşitli sermaye kaynaklarının varlığı, yatırım ortamını kolaylaştırıcı yasal düzenlemeler, savunma sanayinden aktarılan bilgi ve inovasyonlar, yoğun rekabet ortamı ve ihracata dönük üretimdir.

Almanya, 19. yy’da sanayi devriminin geliştirdiği İngiltere’yi yakalama politikalarında İsrail’in uyguladığı sektör önceliklendirmesi ve sektörel inovasyon sisteminin ilk örneklerini vermiştir. Sanayileşme dönemi, Almanya’nın bugünkü ekonomik gücüne kavuşmasında önemli bir dönüm noktası olmuştur.

Almanya tıbbi cihaz sektöründen ekonomisine önemli katkılar sağlayan ülkelerden biridir. Dünya tıbbi cihaz pazarının %8’ine sahip olan Almanya; ABD ve Japonya’dan sonra 3. büyük pazardır. Avrupa’nın sektördeki en büyük pazarıdır. Almanya ve Fransa, Avrupa Birliği tıbbi cihaz sektörünün yaklaşık % 50’sine sahiptir.

Alman medikal teknoloji sanayiinin neredeyse tümü, gelirlerinin büyük bir bölümünü ihracat yoluyla sağlayan ve yenilikçi anlayışa sahip KOBİ’lerden oluşmaktadır. Yaklaşık 11.000 şirket, 170.000’den fazla insana iş olanağı sağlamıştır. 2012’de yaklaşık olarak 1200 tıbbi cihaz üreticisi (20’den fazla çalışana sahip olan), yaptıkları 22,3 milyar Euro satışın üçte ikisini kendi ülkeleri dışında gerçekleştirmiştir. Yani ihracat pazarları Alman şirketleri için çok önemlidir. Almanya sektör için, inovasyon geçmişi olan ve sanayisi gelişmiş bir ülkedir. Türkiye’nin en fazla ihracat ve ithalat yaptığı ülkelerdendir. İhracata dönük olarak büyümesi pazarda söz sahibi olmaya devam edeceğini göstermektedir.

Dünyanın yüz ölçümü bakımından en büyük üçüncü ülkesi olan ve yaklaşık 1.5 milyar nüfusa sahip olan Çin (Dünya nüfusunun 6’da 1’i), özellikle son 10 yıldır istikrarlı bir şekilde sürdürdüğü kalkınma hızıyla yüzyılımızın ‘yeni küresel gücü’ olarak anılmaya başlamıştır. Dünyanın en hızlı büyüyen tıbbi cihaz pazarına sahiptir. Sahip olduğu nüfusa bakarsak küresel firmaların yatırımlarını kolayca çekebilceğini söyleyebiliriz.

1986’da Çin hükümeti ‘863 Planı’ ile yüksek teknolojiyi destekleme kararı almış ve Bilim ve Teknoloji Bakanlığı aracılığı ile stratejik alanlarda İleri Teknoloji (Hi Tech) Ar-Ge’sini destekleyeceğini açıklamıştır. İlk başlarda Batı ülkelerinin ürünlerini ‘kopyalama’ ile devam eden sektörde yaratıcı ve yenilikçi olunmaya başlanmış ve bundan sonraki dönemde büyük bir gelişim gösterilmiştir. Çin’in toplam Ar-Ge harcaması 2009 yılı itibarıyla 154 milyar USD, araştırmacı sayısı ise bir milyon kişinin üzerindedir. Bu rakamlar Çin’in günümüzdeki Ar-Ge seviyesinin ne denli olduğunu göstermektedir. Ar-Ge’de yapılan bu faaliyetler Çin’in dünyanın en büyük ekonomisi olma yolunda olduğunu ve ABD’ye bir rakip olabileceğini göstermektedir.

Çin tıbbi cihaz pazarı, nüfusun etkisi ile yüksek teknolojiye talebin her zaman olacağı bir pazardır. Teknolojik gelişmelerin takip edileceği Ar-Ge çalışmaları için imkanların olduğu bir ülkedir. Artan refah seviyesi, Batı tarzı hastalıkların (Kilolu insanların artması ve buna bağlı kalp ameliyatlarının artması gibi) başlamasına yol açmıştır. Bu da tıbbi ekipman üreticileri için bir fırsat niteliğindedir. Çin’in 2020 hedefleri doğrultusunda hastane sayıları oldukça fazla artacak ve sektör hızla büyüyecektir. Bu nedenlerden dolayı Çin önümüzdeki dönemde sektördeki önemini arttıracaktır.

Türkiye, Dünyanın en büyük 17 ekonomisi arasında yer almaktadır. Türkiye 2023 hedefleri doğrultusunda, ekonomisini en büyük ilk 10 ekonomi arasına sokmak istemektedir. Orta Doğu ve Afrika bölgesindeki en büyük pazar olarak göze çarpan Türkiye tıbbi cihaz pazarı, giderek büyüyen bir pazardır. Sağlıkta dönüşüm programına bağlı olarak sektörde büyük bir değişim yaşanmaktadır. Fakat büyüme hızı, ilk 10 ekonomi arasına girmek isteyen bir ülke için düşüktür. Türkiye tıbbi cihaz sektöründe, teknolojik gelişmeler ve ’’kamu-üniversite-sanayi’’ işbirliğinin yeterince olmaması nedeniyle üretimin çok gelişmediği söylenebilir.

Tıbbi cihaz sektöründe Türkiye, net ithalatçı konumundadır. Üretimin tüketimi karşılama oranı %8-10 arasındadır. Gelişmiş ülkelerdeki büyük firmalar, tıbbi cihaz ve malzeme alanında yıllık bütçe gelirlerinin %8’ini Ar-Ge ayırmakta iken, Türkiye’deki firmalarda bu oranın %0,8 düzeyinde olduğu bilinmektedir.Türkiye’de, üretimde daha çok düşük teknoloji içeren ürünler üretilmekte ve buna bağlı olarakta katma değer oranı düşük olmaktadır. Yani üretimde yetersiz ve teknolojik olarak dışa bağımlıdır. Tıbbi cihazlar, alet ve sarf malzemelerinin büyük bir kısmı ithal edilmektedir. Bu ürünleri üreten yerli firmalar da vardır. Fakat bunların birçoğu yabancı büyük firmalarda rekabet edebilecek durumda değildir. Yerli üretimin belli bir düzeyde olmasına karşın yerli malına olan güvensizlik mevcuttur.

Tıbbi cihazlarda önemli yerli üreticiler arasında Bıçakçılar, Çağdaş Elektronik Medikal, Detaysan, Sesinoks Paslanmaz ve Tıbset yer almaktadır. Ankara, İstanbul, İzmir ve Samsun’da kümelenme hareketleri görülmektedir. Özellikle Samsun’da özellikle cerrahi el aletleri ve implant üretiminde ucuz ve Almanya standartlarında ürünler üretilmektedir. Samsun kümelenmesi, 60’a yakın üretici bulundurmakla beraber önemli ölçüde ihracat yapan bir bölgedir.

Daha önce de bahsettiğimiz gibi küresel tıbbi cihaz pazarının %89’unu 30 şirket paylaşmaktadır. Böyle bir rekabet ortamında bu sektörde ilerlemek, ancak devletin sektörle işbirliği yapması ile olabilecektir. Buna ek olarak sektörde hammadde eksikliği, talep yetersizliği, yerli malına duyulan güvensizlik gibi nedenlerle şirketler tam kapasite ile çalışamamaktadır. ABD, Almanya gibi ülkelerden ithal olarak gelen bazı kaliteli tıbbi cihazlar mevcut piyasadaki ürünlerin geliştirilmesine yardımcı olmakta fakat gerekli denetlemelerin yetersiz olmasından kaynaklı Türkiye pazarına giren düşük fiyatlı ve kalitesiz ürünler yerli üretim için engel oluşturmaktadır.

Günümüzde teknolojinin hızla gelişmesi, tüm sektörleri doğrudan etkilemektedir ve tıbbi cihaz sektörü yüksek teknoloji içeren bir sektördür. Dünya nüfusunun yaşlanması (yaşam sürelerinin uzaması), yaşam kalitesinin artması, yaşam bilimleri hakkında insanların bilinçlenmesi ve  beklentinin artması Ar-Ge ve yenileşim (inovasyon) faktörlerini tıbbi cihaz sektörü için vazgeçilmez kılmıştır. Tıbbi cihaz sektöründe, Ar-Ge’nin önemini anlamak için Ar-Ge çalışmalarına önem veren ABD’nin sektördeki konumuna bakmak yeterlidir. İthalatın yerini yerli üretimin almasının en önemli koşullarından biri Ar-Ge’ye verilen önem seviyesidir.

Ar-Ge faaliyetlerinde bulunan firmaların araştırmalarının merkezine doktorları koymaları, yenilikçi ürünleri daha etkin bir şekilde piyasaya sürmelerini kolaylaştırmaktadır.Çünkü doktorlar, hastalarla yakın ilişkide olmaları ve onların ihtiyaçlarını daha kolay görebildikleri için yeni ürün geliştirmelerinin neler olabileceğini tespit edebilmektedirler. Aynı zamanda üretici firmaların hastane ve doktorlardan geri bildirim almaları bir sisteme bağlı olmadığı için firmaların yenileşim faaliyetleri olumsuz etkilenmektedir.

Türkiye’de Ar-Ge ve yatırımlar için ciddi teşvikler sunan Ar-Ge kanunu Nisan 2008’de yürürlüğe girmiştir. Kanun içeriği aşağıdaki gibidir:

• Teşvikler 2024 yılına kadar sektörler arasında ayrım gözetilmeksizin verilecektir.
• Ar-Ge harcamalarının tamamı vergi matrahında indirim konusu yapılır.
• Ar-Ge personeli maaşlarının üzerinden hesaplanan gelir vergilerinin % 80’i alınmayacaktır (Doktora seviyesinde diploması olan çalışanlar için % 90’ı).
• Personelin sigorta primlerinin yarısı 5 yıl süresince hükümet bütçesinden karşılanacaktır.

Aslında çok önemli teşvikler sunan bu kanunda en az 50 araştırmacıdan oluşan bir ekibin bulunması zorunluluğu, küçük ve orta ölçekli şirketlerin bu kanundan yararlanamamasına yol açmaktadır. Sektörün büyük bir bölümü küçük ve orta ölçekli şirketlerden oluştuğu için kanunun etkinliği sınırlı kalmaktadır. Ancak kanun,  ileri teknoloji üretebilen çok uluslu sektör firmalarıyla ortak araştırma merkezleri kurulmasının da önünü açmaktadır.

Türkiye’de tıbbi cihaz sektörüne özel destek ve teşvik söz konusu değildir. Her sektörden firmalar aynı destek ve hibe programlarından faydalanmaktadır. Destek veren kurum ve kuruluşlar TÜBİTAK, KOSGEB, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME), Dış Ticaret Müsteşarlığı ve İhracatçı Birlikleri olarak sıralanabilir. Açıklamalar:

• Tübitak Destekleri : Ar-Ge masraflarının %60’nı geri ödemesiz olarak 3 yıla kadar karşılamaktadır. EUREKA adlı program dahilinde firmaların uluslararası ortak projeler geliştirmeleri içinde destek ve hibe verilmektedir. KOBİ’ler için başlangıç Ar-Ge desteği de sağlanmaktadır. Ayrıca Teknogirişim paketi dahilinde üniversitelerden 1 yıl içinde mezun olabilecek olan girişimciler için firma kurulduktan sonraki masrafların %75’i (1 yıl süre ile en fazla 100.000 TL’ye kadar) TÜBİTAK tarafından karşılanmaktadır.
• Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Destekleri: Sanayi kuruluşları ve yazılım şirketleri için Ar-Ge proje tutarının en fazla %50’sine kadar uzun vadeli kredi sağlamaktadır. Bugüne kadar TTGV, Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği yoluyla toplam 240 teknoloji geliştirme projesine yaklaşık 95 milyon ABD Doları tutarında destek sağlamıştır.
• KOSGEB Destekleri : Danışmanlık, girişimcilik, eğitim, teknoloji, sinai mülkiyet, bilişim, kalite geliştirme, pazar araştırma, ihracatı geliştirme, uluslararası işbirliği geliştirme ve bölgesel kalkınma gibi konularda destekler vermektedir.
• İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME) Tarafından Sağlanan Destekler : Pazar araştırması ve pazarlama gibi konularda destekler sağlamaktadır. Ayrıca KOBİ ve sektörel dış ticaret şirketlerinin dış ticaret ile ilgili katıldıkları eğitim programları masrafları karşılanmaktadır.
• Dış Ticaret Müsteşarlığı Destekleri : ISO 9000 serisi; ISO 14000; CE işareti ve uluslararası nitelikteki diğer kalite ve çevre belgeleri alımında sadece belgelendirme masraflarının %50’si oranında destek sağlanmaktadır. Türk ürünlerinin yurtdışında markalaşması ve Turquality kavramı üzerinde de çalışmaktadır.
• İhracatçı Birlikleri Destekleri: Yurt dışında ofis kurma, marka tanıtımı gibi konularda destek sağlamaktadır. Uluslararası nitelikteki yurtiçi ihtisas fuarlarını için Dış Ticaret Müsteşarlığı ile birlikte reklam (yurtiçi fuarın özendirilmesi gibi) desteği sağlamaktadır. Ayrıca yurtdışı fuar katılımlarınıda desteklenmektedir.

Bilgisayar ve internet gibi yeniliklerin ortaya çıkması ile birlikte hızla gelişen teknolojiye ayak uydurmaya çalışan ülkeler bu yenilikleri üreten konumuna geçmek için plan ve politikalar geliştirmeye      çalışmışlardır. Avrupa Birliği’ne girme yolunda ilerleyen ve gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye 2003 – 2023 yıllarını kapsayan bir ‘Teknoloji Öngörü Projesi’ hazırlamıştır.

Türkiye’nin Ar-Ge’ye önem veren ve teknoloji altyapılı gelişen bir ülke olması hedeflerini kapsayan projede önemli bir yeri olan tıbbi cihaz sektörü hakkında da bazı hedefler belirlenmiştir.

Vizyon 2023 Teknoloji Öngörü Projesi – Sağlık ve İlaç Paneli Sonuç Raporu’nda (2003) belirlenen ‘Gelecek Vizyonu’ başlığı altındaki hedeflerden bazıları şunlardır:

• Tıbbi cihaz gereksinimi, en küçük sağlık biriminden en büyük hastaneye kadar uzun vadeli planlanlayabilen bir Türkiye,
• İyi yetişmiş hekimlerin yanında biyomedikal mühendislerinin ve sağlık teknologlarının (laboratuar cihaz kullanıcıları vb. ) yetiştiği; teknik destek ve danışmanlık düzeylerinde görev aldığı; yenileşim faaliyetlerinde bulunduğu bir Türkiye,
• Ar-Ge programlarında üniversite – sanayi ve aynı zamanda üniversiteler arası işbirliğinin yapıldığı bir Türkiye,
• Geliştirilen yeni teknoloji, fikir ve ürünlerin ulusal ve uluslararası patent ve lisans haklarının elde edilmesininve korunmasının kolaylaştığı bir Türkiye,
• Katma değeri yüksek ürünlerin üretiminin yoğun olduğu ve yerli üreticilerin desteklendiği bir Türkiye,
• Yüksek teknolojili ürünlere uzun vadeye yönelik Ar-Ge yatırımlarının yapıldığı bir Türkiye.

T.C. Kalkınma Bakanlığı’nın Onuncu Kalkınma Planı’ndaki Tıbbi Cihaz ve Tıbbi Malzeme Çalışma Grubu Raporu’nda (2014) ise hedeflere yönelik temel amaç ve politikalar belirlenmiştir. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için önerilen hususlardan öne çıkanları şunlardır:

• Kamu hastaneleri ve özel hastaneleri tıbbi cihaz ödemeleri için SGK’dan 15 gün içinde avans almalarına rağmen şirketlerden 6 ay ile 1 seneye kadar vadeler ve %40’lara varan iskontolar talep etmektedirler. Bu durum şirketlerin sermaye birikimini engellemekte, dolayısı ile yatırım ve yenileşime dönüşecek tasarruf  birikimlerini engellemektedir. (Özel hastanelerin iskonto talepleri yasal olmamasına rağmen pratikte uygulanmaktadır.)
• Üniversite hastaneleri tıbbi cihaz alımlarının plansız olması ve uzun vadeli ödeme planları nedeni ile bu hastaneler ancak vade farkını göze alabilen ya da bunu fiyatlarına yansıtabilen şirketlerle çalışmaktadırlar. Bu nedenle hastane alımlarının bilinçli ve minimum ihtiyaç doğrultusunda yapılması hem tedarikçileri rahatlatacak hem de alım maliyetlerini düşürecektir.
• TÜBİTAK tarafından desteklenen ve Sağlık Bakanlığı’nın önceliklendirdiği alanlarda yapılan projelerin (yerli malının) geri ödeme süreçlerine dahil edilmesi, ithal ürünlerin dahil edilmesinin ise zorlaştırılması önerilmektedir.
• Hammadde – mamul arasındaki KDV oransızlığının giderilmesi yani % 8-18 olan KDV oranının örneğin %12 gibi tek bir KDV oranında birleştirilmesi gerekmektedir.
• Yurtdışı fuarlarında ülke desteği, fuar giderleri geri ödeme süresinin kısaltılması gibi destekler ve yerli ürünler hakkında daha etkin küresel pazarlama destekleri aracılığıyla dünya markası algısı yaratılması yararlı olacaktır.
• Hastane toplu alımlarında yerli malı alımının ve kullanımının teşvik edilmesi belli ürün gruplarında üretim kabiliyetinin kaybolmamasını ve yeni üretim alanlarına girilmesini destekleyecektir.
• Türkiye Ar-Ge harcamaları halen GSYH’nın yüzde 2’si düzeyine ulaşamamıştır. Ar-Ge desteklerinin geliştirilmesi yönünde polititkalar güdülmelidir.
• Hastanelerin tıbbi cihazları geliştirmek için klinik araştırmalarda üretici ile birlikte çalışması ve ürün iyileştirmeye yönelik geri bildirim sistemleri kurulması üretim kalitesini artıracaktır.
• Sağlık endüstrisi özel ihtisas bölgeleri ve tıbbi cihaz üreticileri kümelenmeleri kurulması çok önemlidir.
• Türkiye’de uluslararası akredite laboratuarların oluşturulması hem sermayenin yurtiçinde kalmasına hem de bu hizmetlerin daha uygun koşullarda KOBİ’lere sunulmasına fırsat tanıyacaktır.

Vizyon 2023 Sağlık ve İlaç Paneli Raporu’nda (2003) Uzman Servet Kümüroğlu, devletin araştırmalar için sağladığı olanakların üniversitelere değil büyük riskler almayı kabul eden küçük firmalara verilmesi gerektiği fikrindedir. ABD ve İsrail’de küçük firmalar genellikle üniversitede çalışan öğretim üyeleri tarafından kurulmaktadır. Bu küçük firmaların üniversitelerin döner sermayelerinden kurtulup bağımsız şekilde hareket etmesi gerektiğini savunmaktadır. Tabii ki bu şirketlerin büyük çoğunluğunun başarısız olduğunun ve başarılı olan şirketlerinde büyük bir bölümünün küresel şirketler tarafından satın alındığının unutulmaması gerekir. Ancak küçük bir kısmı büyük şirketlere dönüşmektedir. Fakat bunun için gerekli risklerin alınması gerektiğini düşünmektedir.

2023 Vizyonundaki ve Onuncu Plandaki; 2018 yılında 2 milyar USD Dolar, 2023 yılında 5 milyar USD Dolar ihracat ve %85 oranındaki tıbbi cihaz ithalatını, 2018’de %30’a düşürme hedeflerine ulaşabilmek için Vizyon 2023’te belirlenen bu maddeler Türkiye için olumlu bir başlangıç olmuştur. Fakat bu hedefleri doğru politikalar ile daha etkin olarak desteklemek gelişimi hızlandıracaktır.

Sonuç olarak, Türkiye’de firmaların maliyet kalemlerini gösteren grafik ya da tablolarda Ar-Ge’ye ayrılan bütçenin en düşük oranlı ‘Diğer’ grubunda yer alması aslında en önemli sorundur.  Yani Türkiye’de halen istenilen Ar-Ge düzeyine ulaşılamamıştır. Sektör için pozitif hedefler koyulmuş fakat bu hedefleri destekleyecek gerekli politika ve destekler yeterli değildir. Ayrıca ülkedeki politik ortamda sektör için önemlidir. Yani ülkenin başına hangi hükümet gelirse gelsin o hükümetin kendi görüşünü benimseyen firma ve girişimcilere ayrıcalıklar (teşviklerde o firma ya da kişilere öncelikler verilmesi gibi) tanıması sektörün gelişimi olumsuz etkiler. Yerli üretimin artması için hükümetin bu alandaki her türlü girişimci ve yatırım olanığına tam destek vermesi gerekmektedir. Ayrıca Türkiye, Ar-Ge düzeyinin geliştirilmesi için gerekli eğitim ve teknolojik altyapı yatırımlarına da önem vermelidir. Kamu – üniversite- özel sektör ilişkisinin geliştirilmesi gerekmektedir. Küresel düzeydeki yüksek rekabet ortamına dayanabilmek için kümelenme faaliyetlerine önem verilmelidir ve yükselen Asya rekabet gücü dikkate alınarak yeni işbirliklerinin oluşturulması gerekmektedir.

Cihangir Aktaş

Akdeniz Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Lisans Tez Çalışması Özeti

KAYNAKÇA

• Ankara Kalkınma Ajansı ve Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.. (2013). Ankara Tıbbi Cihazlar Sektör Analizi.

http://www.ankaraka.org.tr/tr/files/TIBB%C4%B0%20C%C4%B0HAZ%20ANAL%C4%B0Z%C4%B0.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA). (2012, Aralık). Tıbbi ve Medikal Aletler Sektör Raporu.

http://www.baka.org.tr/uploads/1357649606TiBBi-VE-MEDiKAL-ALETLER-SEKTOR-RAPORU-5ARALiK.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• (2014, Ocak). Healthcare Industry in Turkey.

http://www.invest.gov.tr/en-US/infocenter/publications/Documents/HEALTHCARE.INDUSTRY.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK). (2013, Mart). İsrail Ülke Bülteni.

http://www.deik.org.tr/Contents/FileAction/3564  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Elsinga, Steven. (10 Aralık 2014). Market Overview: The Medical Device Industry In China.

http://www.corporatelivewire.com/medical/med-stories.html?id=market-overview-the-medical-device-industry-in-china  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Erkiletlioğlu, Hatice. Türkiye İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü (TİBİAB). (2013, Haziran). Dünyada ve Türkiye’de Ar-Ge Faliyetleri.

https://ekonomi.isbank.com.tr/UserFiles/pdf/ar_07_2013.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Espicom Business Intelligence. (2011). China Medical Device Market Intelligence Report.

http://china.nlambassade.org/binaries/content/assets/postenweb/c/china/zaken-doen-in-china/sectoren/life-sciences/20110601-espicom-medical-device-market-report.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Franco, Jay. ‘Middle East Health’ Dergisi. (2011). Brazil Poised To Enter World Stage for Medical Device Manufacturing.

http://brazilianhealthdevices.com.br/repository/files/1/54ceb91256e8190e474aa752a6e0650a2df5ba37.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Germany Trade and Invest. (2014). Industry Overview:The Medical Technology Industry in Germany.

http://www.spectaris.de/uploads/tx_ewscontent_pi1/2014_industry-overview-medical-technology2013.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Hartford, Jamie. Medical Device and Diagnostic Industry (MDDI). (18 Haziran 2013). The Medical Device Market in China.

http://www.mddionline.com/article/medical-device-market-china  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Holtzman, Yair. (17 Temmuz 2012). The U.S. Medical Device Industry in 2012: Challenges at Home and Abroad.

http://www.mddionline.com/article/medtech-2012-SWOT  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• İncekara, Ahmet ve Diğerleri. (2014). Ar-Ge Harcamalarına Yapılan Teşviklerin Etkinliği:Türkiye BRICS Ülkeleri Karşılaştırmalı Analizi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi. Cilt/1. Sayı/2. 1-30.

http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuipad/article/download/5000039981/5000038832  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Kesen, Nesteren ve Solak Zeynep. İzmir Ticaret Odası. (2012). Dünyada ve Avrupada Tıbbi Malzeme Sektörü.

http://www.izto.org.tr/portals/0/iztogenel/dokumanlar/dunya_ve_avrupada_tibbi_malzeme_sektoru_25.06.2012%2012-55-43.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Khalsa, Amritpal. Market Realist. (13 Eylül 2013). Brazil’s Medical Device Industry: Market Outlook.

http://marketrealist.com/2013/09/bric-nations-medical-device-industry-outlook-brazil/  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Kiper Mahmut (Ed.). Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV). (2013a). Dünyada ve Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektörü ve Strateji Önerisi. Ankara.

http://www.ttgv.org.tr/content/docs/ttgv-tibbi-cihaz-.pdf (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Kiper, Mahmut. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV). (2013b). Biyoteknoloji Sektörel İnovasyon Sistemi. Ankara.

http://www.ttgv.org.tr/content/docs/ttgv_kitap-v04.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. (2012, Eylül). Samsun Sağlık Ekipmanları Sektörü Strateji Raporu.

http://www.samsuntso.org.tr/dokuman/raporlar/Samsun_Saglik_Ekipmanlari%20Sektoru_Vizyonu_Faaliyet_Plani.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Kuzey Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA). (2011). Tıbbi Cihaz Sektörü.

http://kudaka.org.tr/ekler/cbe4f-tibbi_cihaz_sektoru.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Medical Devices Industry Assessment. (2010).

http://ita.doc.gov/td/health/medical%20device%20industry%20assessment%20final%20ii%203-24-10.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• MedTech Europe. (2013). The European Medical Technology Industry in Figures.

http://www.eucomed.org/uploads/Modules/Publications/the_emti_in_fig_broch_12_pages_v09_pbp.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Medical Device and Diagnostic Industry (MDDI). (30 Mayıs 2012). What is Germany’s Secret? How the World Can Learn from a Thriving Medtech Industry?.

http://www.mddionline.com/article/what-germany%E2%80%99s-secret-how-world-can-learn-thriving-medtech-industry  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN). (2012). Medikal Sanayi Sektörü (Bilgilendirme Kitapçığı). Kayseri.

http://yatirim.oran.org.tr/wp-content/uploads/2013/09/Medikal-Sanayi.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Ökem,Z. TÜSİAD. (2011, Şubat). Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Sağlıkta İnovasyon. İstanbul.

http://www.tusiad.org.tr/__rsc/shared/file/SagliktaInovasyon-rapor.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Saraç, Fatih. Avrupa İşletmeler Ağı. (2009). Medikal Aletler ve Cihazlar Sektör Raporu.

http://www.blacksea-een.org/dosyalar/bb_sekrap/bb_sekrap-5-39.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• C. Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (2010, Ağustos). Türkiye Sağlık Sektörü Raporu.

http://www.izmiriplanliyorum.org/static/upload/file/turkiye_saglik_sektoru_raporu_%282010%29.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014). Onuncu Kalkınma Planı, Tıbbi Cihaz ve Tıbbi Malzeme Çalışma Grubu Raporu. Ankara.

http://www.seis.org.tr/docs/daha-cok-uretmeliyiz/kalkinma-plani/tibbi-cihaz-ve-tibbi-malzeme-calisma-grubu-raporu.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• T.C. Sağlık Bakanlığı’nın 9 Ocak 2007 tarih ve 26398 No.lu Tıbbi Cihaz Yönetmeliği

http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-37831/h/pgdsinav2362008.doc (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Tsang, Alice. HKTDC Research. (21 Mayıs 2014). China’s Medical Device Market.

http://economists-pick-research.hktdc.com/business-news/article/Research-Articles/China-s-Medical-Device-Market/rp/en/1/1X000000/1X09XPO9.htm  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Tübitak. (2003). Vizyon 2023 Teknoloji Öngörü Projesi Sağlık ve İlaç Paneli Sonuç Raporu.

http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/si/saglikveilac_son_surum.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Tüm Tıbbi Cihaz Üretici ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu (TÜMDEF).

http://www.tumdef.org/Icerik/30/Hibe_ve_Destek_Programlari/   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. (2009). Türkiye’de Medikal Sektörü 2009 Sektör Raporu.

http://www.tobb.org.tr/Documents/yayinlar/medikal.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Türkoğlu, Yusuf . T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi. (2008). Medikal Aletler ve Cihazlar.

http://www.ceidam.com/FileUpload/bs238314/File/medikal_urunler_ve_cihazlar.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Vezir Araştırma Danışmanlık Ltd. (2012, Mart). Samsun Medikal Sanayi Sektörünün Mevcut Durum Analizi ve Medikal Sanayi Sektörü İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Fizibilite Raporu.

http://www.oka.org.tr/Documents/MedikalMDA.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Wipperfurth ve diğerleri. (2010, Mayıs). Minnesota Medical Device Cluster Team Members.

http://www.hhh.umn.edu/centers/slp/economic_development/documents/MNMedicalDeviceCluster.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• YASED Uluslararası Yatırımcılar Derneği. (2012, Haziran). Türkiye Sağlık Sektörü Raporu.

http://www.yased.org.tr/webportal/Turkish/haberler/basin_bultenleri/Documents/YASED_Saglik_Sektoru_Raporu.pdf  (Erişim Tarihi : 19.04.2015)

• Yolcu, Halil. Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD). (2012, Aralık). Sağlık Sektör Kurulu Raporu 2012. İstanbul.

http://www.musiad.org.tr/F/Root/Pdf/Ara%C5%9Ft%C4%B1rma%20Raporlar%C4%B1/Sekt%C3%B6r%20Raporlar%C4%B1/Saglik_Sektor_Kurulu_Raporu_2012.pdf   (Erişim Tarihi : 19.04.2015)