Bu yazının daha iyi anlaşılabilmesi için Jacques-Louis David’in yine aynı tarihî olaydan bahseden ancak olayı daha farklı bir biçimde tasvir eden “Grand-Saint-Bernard Dağ Geçidi’ni Aşan Bonaparte” adlı tablosuna ve bu tablo hakkındaki bilgilere, buraya tıklanarak, ulaşılabilir.
1789 yılında gerçekleşmiş olan Fransız Devrimi ile Fransa’da monarşinin yerle bir edilmiş olmasına rağmen devrim sonrasında kalıcı bir demokratik hükümet sistemi kurulamamıştır. Sonunda Napoléon Bonaparte, 1799 yılında bir darbe gerçekleştirmiştir ve bu darbenin akabinde Konsüllük Yönetimi (Fransızcada “le Consulat“) adı verilen ve üç konsülden oluşan bir idare sistemi kurmuştur. Birinci Konsül unvanıyla Konsüllük Yönetimi’nin ve devletin idaresini kendi eline almış olan Bonaparte, böylece, fiilen (de facto) monarşik bir sistemle devleti yönetmeye başlamıştır.
Darbeyle devletin başına geçtikten birkaç ay sonra Bonaparte, Fransa’nın güneyini tehdit eden Avusturya’ya karşı bir sefer düzenleme kararı almıştır. Bonaparte, düşman orduya beklenmedik bir anda saldırarak düşmanı şaşırtmak için, Avusturya ordusunun bulunduğu İtalya’nın kuzeyine Alp Dağları’ndan geçerek inmeye karar vermiştir. Bu taktiği işe yaramıştır ve 14 Haziran 1800 tarihinde Fransa ve Avusturya ordularını karşı karşıya getirmiş olan Marengo Muharebesi, Fransa’nın galibiyetiyle sonuçlanmıştır. Bu zafer sonrasında Napoléon Bonaparte’ın Fransa’sı, Avrupa’da artık önemli bir güç olduğunu herkese kanıtlamıştır.
Fransa’nın gücünü kanıtlamasını sağladığından dolayı önemli olan bu zafer, Napoléon Bonaparte tarafından kendi propagandasını yapabilmek için bir araç olarak kullanılmıştır. Bonaparte, bu dönemde tanrısal bir seviyeye yükseltilmiştir. Bu nedenle, Jacques-Louis David tarafından zaferin kazanıldığı 1800 yılında yapımına başlanmış olan ve Avusturya’ya karşı savaşa gitmekte olan Bonaparte’ın Alp Dağları’nı aşmakta olduğu anı gösteren Grand-Saint-Bernard Dağ Geçidi’ni Aşan Bonaparte adlı tabloda Bonaparte, gerçekten uzak ve fazla ihtişamlı bir biçimde tasvir edilmiştir.
Söz konusu tablonun ilkinin1 tamamlanışından yaklaşık yarım asır sonra Paul Delaroche (1797-1856) tarafından gerçekleştirilmiş olan ve yine Bonaparte’ın Marengo Muharebesi’ne giderken Alp Dağları’nı aşma anını gösteren başka bir tabloda ise Bonaparte, Jacques-Louis David’in tablosundaki ihtişamından oldukça uzaktır ve oldukça gerçekçidir:
Paul Delaroche tarafından 1848 yılında yapılmış olan Alpler’i Aşan Bonaparte (Fransızcada “Bonaparte franchissant les Alpes“) adlı bu tablo2 2,89 metre yüksekliğindedir ve 2,22 metre genişliğindedir.3 Tabloda Birinci Konsül, Jacques-Louis David’in tasvirinin aksine, her şeyden önce bir “insan” olarak resmedilmiştir. Bir savaş sahnesi veya bir kahramanlık barındırmayan bu tablo, tarihî gerçeklere dayanılarak hazırlanmıştır.
Tabloda bir katır üzerinde4, yanında bölgeyi bilen bir rehber5 ile Alp Dağları’nı aşmakta olan Bonaparte’ın vücudu, soğuğun ve yorgunluğun etkisiyle öne doğru bükülmüştür. Ayrıca Bonaparte’ın yüzünde, yorgunluğa ek olarak, tedirginlik de sezilmektedir. Bonaparte, gitmekte olduğu savaşın sonucundan emin değildir. Tabloda yalnızca Birinci Konsül değil, kendisinin askerleri de oldukça gerçekçi bir biçimde tasvir edilmişlerdir. Bonaparte’ın arkasındaki askerleri, normal insanlar gibi, üşümüş bir biçimde bu zorlu aşamayı tamamlamaya çalışmaktadırlar.
Söz konusu tablonun Jacques-Louis David’in tablosu ile oluşturduğu tezat dikkat çekmektedir. Bu tablonun tamamlanmasıyla aynı olay iki farklı dönemde, iki farklı sanatçı tarafından, iki farklı bakış açısıyla yorumlanmıştır.
[1] Aynı tablonun Jacques-Louis David tarafından yapılmış beş ayrı örneği bulunmaktadır.
[2] Paul Delaroche da kendi tablosundan toplamda beş ayrı örnek yapmıştır. 1848 yılında gerçekleştirilmiş olan ilk tablo bugün Paris’te, Louvre Müzesi’nde bulunmaktadır.
[3] Napoléon Bonaparte, 1815 yılında Belçika’da Waterloo Muharebesi’ni kaybettikten sonra yine aynı yıl Saint Helena adasına sürgüne gönderilmiştir. 1821 yılında vefat edene kadar ömrünün geri kalan yıllarını burada geçirmiştir.
[4] Napoléon Bonaparte Alp Dağları’nı gerçekten de bir katır üzerinde ve bu türden bir redingot ile aşmıştır.
[5] Söz konusu rehber, Napoléon Bonaparte’a ve Fransa ordusuna Alp Dağları’nı geçerken rehberlik etmiş olan, bölge halkından Pierre-Nicolas Dorsaz’dır. Bonaparte’ın, katırının kayması üzerine, uçurumdan düşeceği bir anda Dorsaz, katırı sıkıcı kavrayarak Birinci Konsül‘ün düşmesini önlemiştir ve böylece hayatını kurtarmıştır. Bu nedenle kendisine 2.000 frank ödül verilmiştir (bu parayla kendisi ev satın almıştır) ve kendisinin istediği kadınla evlenmesi sağlanmıştır.
