Tespih nereden kimlerden çıkmış, kimler tarafından kullanılmış, nasıl olmuş elimize kadar gelmiş?
Tespih birçok dinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu dinlere Müslümanlık başta olmak üzere Budizm, Hristiyanlık, Sihizm ve Bahailik İnancı da dahildir. Tespih genel olarak Müslümanlarda 33 veya 99 taneli olarak Allah’ın isimlerini zikretmek ve yüceltmek amacı ile kullanılır. Budistlerde ve Hindularda ise bu “Japa Mala” adıyla kullanılmakta olup genellikle 108 taneli olarak bazende dört bölümde yine 27’şerden 108 tane şeklinde kullanılır. Bahailerin kullandıkları tespihler ise 59 taneli veya altlarına 5 boncuk ilave edilerek 19 taneli olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Sihizm inancında da 108 taneli kullanıldığını ekleyelim.
Roma Katoliklerinde ise 54 taneli olmak üzere Doğu Roma Katoliklerinde de 100 taneli olarak kullanıldığı kaynaklarda geçmiş. Ayrıca 50 veya 33 tanelileri de varmış. Hristiyanlarda tespihi genellikle dua etmeye gelenler sayılırken kullanırmış. Bu yakın tarihlere kadar böyle gelmiş.
Yunanlıların tarihine ise tespih sadece stres atma aracı olarak girmiş ve “Komboloi” olarak anılmış. Sayıları ise birçok farklı şekilde dizilmiş en genelleri ise 4 tane 4’lü grup boncuk ve bir tane ek olarak görülmüş. Ancak Yunan Ortodokslarının Doğu Roma Katolikleri gibi tespih kullandıkları görülmüştür.
İslam’da Allah’ın 99 isminin tekrar edilerek adının yüceltilmesi şeklinde kullanımı yaygınlaşmıştır. Namaz ibadetinden hemen sonra dualar sırasında kullanımı yaygındır. Kültürümüzde geniş yeri olan tespihlerin evlerimize kadar girmesi temelinde İslamiyet vardır.
Sihistlerde de aynı şekilde Tanrının isimlerini tekrar ederek dualarını gerçekleştirirler ve WaheGuru adını verdikleri tespihlerle konsantre olmaya çalışırlar.
Hindularda ve Budistlerde Japa Mala adıyla bilinmekte olduğunu söylemiştik. Japa kelime anlamı itibarıyla Tanrı isimlerini zikretmek anlamında kullanılır. Mala ise öfke anlamında kullanılır. Yine konsantre olmak amacıyla kullanılmaktadır.
Bahailer ise “Allah-u-Abha” kelimelerini 95 kere tekrarlayarak bu süreci yerine getirirler. Arapça olmasından dolayı Müslüman dualarına benzeseler de tek benzerlik dille alakalıdır.
Muazzam taşların veya akla gelmeyecek ağaçların yapımında kullanıldığı tespihlerin ülkemizde çeşitli amaçlarla kullanıldıkları söylenebilir. Tabi ki bunları en yaygını İbadet amaçlı ve stres atmak amacıyla elimizde bulunmaktadır. Tespihin Müslümanlara Hindulardan geldiği söylenmekle beraber birçok kaynak Uhud Savaşı sonrası Hz. Fatma’nın mezarlıkları ziyarete gittiğinde kullanmaya başlamasıyla bugünkü halini aldığını iddia etmektedir.
