GİRİŞ
Günümüzde de tartışma konuları hala sürmekte olan küresel ısınma, enerji savaşları, nükleer felaket vb. gibi tehditler bulunmaktadır. Bu teorik ve reel tehditlerden bazıları 19.yy başından itibaren süregelmektedir. Küresel ısınma konusunda teoriler ve karşı teori tartışmaları son 20 yıldır daha da alevlenmiştir ve bunun en basit örneğini Amerikan yapımı bir Al Gore projesi ve seçimlerde de kullanılmış olan 2006 yapımı ‘’An Inconvenient Truth’’ (Uygunsuz Gerçek) belgeselinde de görülmektedir.
Diğer bir sorun olan ‘’enerji savaşları’’ başlığını ise Sanayi Devriminin başlaması ve makineleşme hareketi ile kömür tüketimi oranlarındaki inanılmaz artışı, 2. Dünya savaşında Fransa ve Almanya arasındaki ‘’Alsace Lorraine’’ sorununun patlak vermesi ve tetikleyici nedenlerden biri olması ve süregelen yıllardaki nükleer enerji teknolojisinin gelişmesi, Hiroşima ve Nagazaki felaketleri ile dünya çapında tecrübe edilmiştir. Ardından iki temel aktör olan SSCB ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasındaki Soğuk Savaş dönemi uluslararası arenada devletler bazında bu endişelerin haklı olduğu görüşlerini kanıtlanmaktadır. Günümüzde Ortadoğu’da gerçekleşmiş ve halen de süregelen Arap Baharı sorunlarını, Amerikan ve İsrail şirketlerinin özelleştirmeleri ile Suriye, Irak’taki petrol rezervlerini işletmesi şeklinde görülmektedir.
Uluslararası düzendeki bu endişeler ve tarihe bakıldığında yaşanan örnekler sonucunda bu tehditler, ülkeler arasında reel bir endişe ve kuşku duygularını gitgide arttırmıştır. İleriki yıllarda oluşabilecek herhangi bir teknoloji terörü, enerji savaşı, nükleer facia, küresel ısınma ve benzeri konularda Kanada; askeri zorunluluğun olmaması ve teknolojik-Askeri donanımları, ekonomik rahatlığı, sosyal devlet anlayışı, güvenlik unsurunun sağlanması, doğal kaynaklardaki bolluk, yenilenebilir enerji ve geri dönüşüm önlemleri ile dünya popülasyonunun yaşaması için en elverişli ülke olarak görülmektedir. Bunun garanti belgesi olarak Kanada tarihindeki örnekler, NATO içindeki duruşu ve yardım projeleri, barış kuvvetlerine yaptıkları katkıları ve birçok örnek ile kanıtlanabilir.
1. Kanada ile İlgili Genel Bilgiler
2014 verilerine göre Kanada’nın nüfusu yaklaşık 35 milyon 540 bindir.[1] Yüzölçümü bakımından Kanada, dünyanın en büyük ikinci ülkesidir. Yüzölçümü sıralamasında birinci olan Rusya 17. 075. 200 km2, Kanada ise 9. 984. 670 km2’lik bir alana sahiptir.[2] Kanada’nın başkenti Ottawa’dır ve 10 eyalet ve 3 bölgeden oluşmaktadır. Bu eyalet ve bölgeler sırasıyla; Alberta, British Columbia, Manitoba, New Brunswick, Newfoundland and Labrador, Northwest Territories, Nova Scotia, Nunavut, Ontario, Prince Edward Island, Québec, Saskatchewan ve Yukon’dur. Eski İngiliz ve Fransız kolonisi olması sebebiyle hem İngiliz Milletler Topluluğu’na hem de Frankofon’a bağlıdır. Bu yüzden ülkenin resmi dilleri İngilizce ve Fransızca’dır.[3]
Kanada, ABD ile aynı paralelikte gelişme göstermiştir. İki ülke arasında dünyanın en uzun korunmayan sınırı mevcuttur. Kanada’daki sağlığa, eğitime ve ekonomiye verilen önem sebebiyle Kanada, dünyanın en saygı duyulan ülkelerinden biri arasında yer almaktadır.[4]
Avrupa sömürgeciliğinin 1500’lü yıllarda etkisini göstermesiyle Kanada’nın modern tarihi kaydedilmeye başlanmıştır. Bu yüzden Kanada genç bir kuzey ülkesidir. 60 derece kuzey enleminin kuzeyindeki toprakların yaklaşık yarısı Kanada’nın egemenliğinin altında olduğu iddia edilmektedir. Arktika’daki Ellesmere, Axel Heiberg, Baffin, Devon, Victoria ve Banks gibi adaların birçoğu da bu topraklardadır. Bu adalar ve aralarındaki su yolları Nunavut ve Northwest Territories bölgeleri içerisinde yer almaktadır. Kanada’nın Arktika’daki birçok bölgede hak iddiası mevcuttur. Küresel ısınmanın özellikle Arktika’da etkisini göstermesi ve uluslararası nakliye için Kuzeybatı Geçidi’nin sürekli işler hale gelmesi, Kanada’nın bu iddiasını devam ettirmesini giderek daha da zorlaştıracaktır. ABD, Kanada’nın kuzeyindeki su yollarının uluslararası sularda olduğunu savunmaktadır.[5]
Ağaçların yetişememeye başladığı sınır ile Arktik Bölge arasında kalan bölüm Subarktik Bölge, yani Yarı Aktik Bölge adıyla bilinmektedir. Bu bölgedeki Subarktik ikliminde kış mevsimi uzun bir dönem çok soğuk geçmekte, yaz mevsimi ise hafif bir serinlikte etkisini göstermektedir. Bu iklim türü genelde 50 derece kuzey enleminden 70 derece kuzey enlemine kadar olan kısımda etkilidir.[6] Subartktik bölgede hızlı akan nehirler ile geniş ve berrak göller bulunmaktadır. Kutuplara doğru yaklaşıldıkça ormanların yerini bodur çalılar ile karayosunları ve likenlerden oluşan tundralar almaktadır.[7]
1.1. Kuzeyin Genç Ülkesi: Kanada
Kanada’nın üçte birinden fazlasını ormanlık Subarktik bölge oluşturmaktadır. Kanada’nın on bölgesinden sekizinin kuzey bölgelerinin yanısıra Northwest Territories bölgesindeki Mackenzie ve Yukon bölgesinin çoğu da bu alana dahildir. Québec bölgesi bireysel olarak diğer bölgelerden daha fazla kuzey alanına sahiptir. Arktik ve Subarktik bölgenin nüfusu diğer bölgelere nazaran çok azdır. Yukarıda da belirtildiği gibi yaklaşık 35 milyon 400 bin olan Kanada nüfusunun sadece 1 milyon 400 bini bu bölgede yaşamaktadır ve Arktik ve Subarktik bölgedeki bu insanların yaklaşık yüzde sekseni Kanada’nın yerlisidir. Fakat politik çerçeveden bakıldığında Kanada Parlementosu’nun 301 üyesinden 38’i bu geniş topraklardan seçilmiştir. Dolayısıyla Kanada’nın kuzeyi, milletvekili sayılarına bakıldığında az bir nüfusa rağmen diğer topraklardan daha yüksek temsil oranına sahiptir. Bu sebeple Parlemento’nun yüzde onikisinden daha fazlasını kontrol etmektedir.[8]
Kanada ve ABD’nin ortaklaşa kurduğu Uluslararası Sınır Komisyonu’nun verilerine gore; iki ülke arasındaki sınır 8. 891 km’dir.[9] Kanada nüfusunun büyük bir kısmı da bu sınırın kuzeyindeki dar bölgede doğu-batı çizgisi içerisinde yaşamaktadır.
60 derece Kuzey enleminin kuzeyindeki Yukon, Northwest Territories ve Nunavut’daki toplam 95 bin olan nüfusun yaklaşık 46 bini yerli insanlardan oluşmaktadır. Yerliler, Northwest Territories ve Nunavut’un genelinde çoğunluktadır fakat diğer bölgelere kıyasla Yukon’da nüfusun beşte birinden sadece biraz daha fazla bir sayıdadırlar. Onbinlerce yerli insanın birazı Québec, Newfoundland, Labrador ve diğer eyaletlerin çoğunun kuzey kısımlarında ikamet etmektedir.[10]
“60 derece Kuzey enleminin kuzeyindeki başlıca şehirler: Yukon bölgesinin başkenti Whitehorse, Northwest bölgesinin başkenti Yellowknife ve Kanada’nın yeni bir bölgesi sayılan Nunavut’un başkenti Iqualit. Yukon’daki Dawson City ve Watson Lake, Northwest’deki Fort Smith ve İnuvik’teki Hay River da günümüzde nüfusları 1600 ile 4000 arasında değişen ve yukarıda bahsi geçen bu üç bölgedeki en büyük şehirlerdir.”[11]
Yukon, Northwest Territories ve Nunavut’un tamamı Kanada’nın kuzeyinde yer almaktadır. Fakat “kuzey” kelimesinin tam olarak ne anlama geldiği bilinmemektedir. Bu sebeple Hamelin, 1979’da Kanada’daki herhangi bir bölgenin kuzeylilik derecesini hesaplayan ‘nordicity’ ölçüsünü geliştirmiştir. Hamelin’in tanımına gore; bu ölçünün son derecesi 1000 kutup birimidir. Örnek olarak Montreal’in 45 kutup birimi, Whitehorse’un 238 kutup birimi ve Banks İsland’daki Sachs Harbour’un ise 764 kutup birimi kutupluluk derecesi vardır.[12]
1.2. Kanada’nın Kuzeyinin Uluslararası Çekiciliği
Yukarıda da belirtildiği üzere Kanada’da önemli bir yerli popülasyonu mevcuttur. Uluslararası gezginlerin büyük bir kısmı, çok uluslu bir yapıya sahip olan yerlilerin varlığı sebebiyle Kanada’yı tatil yapılacak vahşi bir yer olarak görmektedir. Ayrıca Kanada, Arktik ekoloji ve iklim değişimi gibi konular üzerine çalışan birçok araştırmacının mutlaka ziyaret ettiği bir ülkedir. Her ne kadar Kanada’nın modern tarihi kutuplara yapılan keşiflerle başlasa da Kanadalılar, ilginç bir şekilde Arktika’nın çorak ve yaşanması zor bir yer olduğunu dile getirmektedir. Bununla birlikte Mackenzie havzasının gezegendeki küresel ısınmanın en hassas olduğu yerlerden biri olması sebebiyle Kanadalıların bu düşüncesi tartışılmaktadır. Küresel ısınmanın bu denli hissedildiği bir yerde kış koşullarının etkisini yitirmesi an meselesidir.[13]
“Kanada’nın kuzeyi iki ana vizyonda tanımlanmıştır: Kuzey sınırı ve kuzey anakarası. Kuzey sınırı, görüntü olarak sert bir çevre karşısında büyük mineral ve hidrokarbon zengini bir yapıdadır. Bu sebeple uluslararası araştırmacılar tarafından yakın takibe alınmıştır. Sanılanın aksine birçok kuzeyli vatandaş, ailelerini geçindirmek ve beslemek için kuzeyi dost canlısı ve yaşanılabilir bir yer olarak görmektedir. Kuzey çevresinde yaşayan ve çalışan kuzeyliler, bu bölge ile derin ve kalıcı bir bağ içerisindedir.”[14]
2. Kuzeydeki İlk Yerliler
Son buzul çağı zamanında Bering Boğazı’nın bulunduğu bölgede Asya ile Kuzey Amerika arasında buzlarla kaplı olan bir kara köprüsü olduğuna inanılmaktadır. Bu nedenle Kuzey Amerika’daki ilk yerlilerin Asyalı olduğu kanısına varılmaktadır. Bu ilk yerliler avcı ve toplayıcıdır. Bering Boğazı’ndan geçerek Alaska’ya ve Kanada’nın kuzeyine doğru ilerlemişlerdir. Fakat bu geçişin tarihi tam olarak bilinmemektedir. Bazı arkeolojik buluntular Paleo-Kızılderililerin 11 bin yıl önce ABD’nin güneybatısına kadar ilerlediklerini kanıtlamaktadır. Kuzey Yukon’daki Old Crow Flats yakınlarındaki bulgular ise insan varlığının belkide buzul çağından öncesine dayandığına işaret etmektedir.[15]
Avrupalı kaşifler tarafından bulunan Kızılderili kabilelerin zaman içerisinde Asyalı avcılardan evrimleştiğine inanılmaktadır. Geçtiğimiz 6000 yıl boyunca Kuzey Kanada’nın buzsuz olmasından dolayı Subarktik bölgeler, farklı Kızılderili kabilelerin barındığı bir ev konumuna bürünmüştür. İlk Asyalı avcı furyasının ardından ikinci bir avcı furyası olan Paleo-Eskimolar da Sibirya’dan Alaska civarlarına doğru gitmek için Bering Boğazı’ndan geçmişlerdir. Balıkçılıklarını geliştirmek için girdikleri arayışta buzsuz Arktik sahillerini keşfetmişlerdir. Zıpkın ve diğer aletlerini kemik ve fildişi ile süsledikleri ve çakmaktaşı kullandıkları için literatürde kendilerine ait tanımları bulunmaktadır. ‘Geleneksel küçük arktik aracı’ olarak anılan araçlar kuzeydeki kültürel gelişmeye büyük bir örnektir. Bu geleneksel araca, avlanmada sıkça kullanılan yay ve oklarda da rastlanılmaktadır.[16] Bu deniz avcıları Arktik kıyı ovaları ile Labrador ve Newfoundland kıyılarını işgal etmişlerdir. Zamanla bu kıyıların Dorset ve Thulé kökenli insanlar tarafından el değiştirdiğine inanılmaktadır.
3. Kanada’ya Yapılan Keşifler
Kuzey Amerika’nın keşfi, binlerce yıl önce bu bölgeye gelen ve o zamanın ilk kaşifleri olan Vikingler tarafından geçtiğimiz milenyumun ilk yarısında gerçekleşmiştir. Eski tahminlere göre Avrupalıların bölgeyle ilk iletişime geçtiği zamanda yaklaşık 40 bin kişi Subarktik bölgede, 10 bin kişi ise Arktika’da yaşamaktaydı. Avrupalıların teması öncesinde Kızılderililer ve İnuitler göçebe avlanma ekonomisine sahiplerdi ve balıkçılık, toplayıcılık gibi kısıtlı iş sahalarıyla sağladıkları yiyecekleri muhafaza etmekle meşgul olmuşlardı. Bu kısıtlı imkanlarla kuru et, balık gibi yiyecekleri depolama sorunuyla karşılaştıklarından ötürü avcılar, yiyecek aramak için sürekli bir yerden bir yere göç etmek zorunda kalmışlardır. Açlık, bugün olduğu gibi, o zamanlarda da daimi bir risk konumunda olmuştur. Avrupalıların bölge ile olan temasından sonra yerliler, daha önce hiç karşılaşmadıkları kızamık ve çicek gibi açlık dışında kalan sorunlarla da uğraşmak zorunda kamışlardır.[17]
Vikingler, Kanada’nın kuzeyine gelen ilk Avrupalı medeniyet olmuştur. 10. yüzyılda Thulé ve Dorset’teki insanlarla ticaret yapmak için düzenli olarak Grönland’dan Ellesmere ve Baffin adalarına seyahat etmişlerdir. Kolombus, yaklaşık 500 sene sonra Amerika’yı ziyaret ettiğinde Viking varlığı neredeyse unutulmuştur.[18]
“Bu dönemin bütün kaşifleri, Fransız Jacques Cartier ve İngiliz Martin Frobisher de dahil olmak üzere, Uzakdoğu’daki baharat arazilerini arama yoluna gitmiştir. Fakat sonra Frobisher’in 1576 ve 1577’deki iki yolcuğundan sonra Baffin Adası’nı keşfetmesi, İngilizlerin Arktik Kanada seferlerinin başlangıç noktası olmuştur.”[19]
Onaltıncı yüzyılın sonu ve onyedinci yüzyılın başlarında kaşifler, Kuzeybatı Geçidi’ni araştırmaya yönelmiştir. Bu araştırmalar esnasında kaşifler, Kızılderili kabilelerle yapılan kürk ticaretinin başlamasının sorumlusu olmuştur. Kuzeydeki kürk ticareti, sosyal, siyasal ve ekonomik güç bakımından çok önemli bir statüye sahip olmuştur.[20]
4. Kuzeydeki Sosyal Koşullar
Kuzeyin tüm bölgelerinde Aborjin toplulukları doğu batı çizgisinde birbirleriyle iletişim kurmaktadır. Örneğin İnuit toplulukları Grönland’dan Alaska’ya giden tüm insanlarla güzergahtan ötürü birbirleriyle iletişim halindedir. Baharat ve İpek yolları kadar etkili ve iletişimin üst seviyelerde olduğu bir yol olmasa da sosyallik kurmak açısından etkili olmuştur. Bu yüzden kuzey insanları dünyanın diğer kutba yakın bölgeriyle ilgili ve alakalıdır. Kuzeyliler kendi kültür ve dillerini koruyama çalışmakta fakat bir yandan da batılı ekonominin ve küreselleşmenin ekonomik fırsatlarından yararlanma çabası içerisindedir.[21]
Kanada’nın kuzeyinde birçok dil ve kültür yok olmak üzeredir. Yaşlı popülasyonun azalmasıyla bu gelenekler kaybolmaktadır. Yeni jenerasyonlar, küreselleşmenin etkisiyle dünyayı yakından takip etme fırsatı bulduğu için, bazı geleneksel düşünceler yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır ve aynı zamanda kalmaya da açıktır. Bazı durumlarda kültür geri kazanımını sağlamak için turizm önemli bir gelir kaynağıdır. Uluslararası ziyaretçiler, geleneksel el sanatlarından satın alarak kültür deneyimi elde etmektedir.[22]
5. Kanada’nın Arktika Seferleri
Bu seferler 1910-1912 arasında Wilhjalmur Stefansson ve Dr. Rudolph M. Anderson’un çalışmalarının devamı olarak başlamıştır. Arktik batıya yapılan ilk sefer olma özelliğini taşımaktadır. Birçok disiplini ilgilendirmekle birlikte çok sayıda araştırmaya ön ayak olmuştur. Bu seferde, yerel halk üzerinde geniş çaplı araştırmalar yapıldığından halk üzerinde önemli bir etkisi olmuştur. Yeni adaların keşfedilmesiyle Kanada Hükümeti, bilimsel bir araştırma programı çerçevesinde olaya el atmıştır.[23]
“Yapılacak seferin ikiye bölünmesiyle yeni hedefler ortaya çıkmıştır. Kuzey anakara üzerinde araştırma yapmak için kuzey bölümü diye adlandırılan kısıma Stefansson, güney bölümü diye adlandırılan kısıma ise Arktik hayvan bilimcisi Dr. Rudolph M. Anderson öncülük etmiştir. İki hükümet ajansı da bu projeye Kanada Hükümeti tarafından atanmıştır. Bunlar Denizcilik Servisi Departmanı ve Kanada Coğrafik Araştırmaları’dır. 3 yıl sürmesi planlanan bu projeye 14 bilim insanı eşlik etmiştir.”[24]
Stefansson’un sipariş ettiği Alaska ve Mary Sachs isimli iki yelkenli gemi ve Karluk adındaki balina gemisi de bu projeye dahil edilmiştir. 1913’te Robert Bartlett komutası altında Victoria, British Columbia’dan yola çıkılmıştır. Fakat sığ sular büyük gemilerin geçişine izin vermemiştir. 3 gemi buzların arasında sıkışıp kaldığından Stefansson, Karluk ve diğer beş gemiyi ren geyiği avlaması için 1913 Eylül ayında terk etmiştir. 1914 Haziran ayına gelindiğinde Karluk, yüzen devasa buzlar sebebiyle batıya doğru sürüklenmiş ve geminin hakimiyeti kaybedildiğinden büyük bir çarpışma gerçekleşmiş ve gemi batmıştır. Bu çarpışma, Sibirya kıyılarına yakın Wrangel Adaları’nın yakınında gerçekleşmiştir. Gemideki 25 kişiden 4’ü buzların arasında kaybolmuş ve 4’ü de Herald Adası’na ulaştıktan sonra hayatını kaybetmiştir. Kalan insanlara 1914 sonbaharına kadar yardım gitmemiştir. Yardım gelinceye kadar 3 kişi daha ölmüştür.[25]
Yaşanan olaylardan sonra teçhizat eksikliği gündeme gelmiştir. Bu nedenle Stefansson, North Star adlı bir gemi sipariş etmiş, yeni malzemeler, yerel mürettebat ve terzileri projeye dahil etmiştir. Stefansson avlanmayı öğrenmek, köpekli kızakları sürmek, çeşitli gözlem ve araştırmalar yapmak için ilk kışını Collison Point’te geçirmiştir.
“Antropolojist Diamond Jenness, Barter Adası’ndaki eski İnuit meskenlerinde kazı yapmış ve Mackenzie İnuitleri üzerinde çalışmıştır. Kışın sonunda yer ölçüm ve jeoloji uzmanı Kenneth Chipman John Cox ve J.J. Oneill, uluslararası sınırdan sahilin büyük kısmına kadar olan bölgede tüm hatları belirlemiş ve bölgeyi haritalamışlardır.”[26]
1914’ün yazında seferin küçük yelkenli gemileri Herschel Adası ve Coronation Gulf boyunca kendi rotalarını çizmiş ve Batı Arktik kıyıları boyunca Kanada bayrağı taşıyan ilk gemiler olmuşlardır. Ağustos ayında keşif fotoğrafçısı Wilkins, seferin kuzey bölümünde kullanılan malzemelerle birlikte Stefansson’un da içinde olduğu Mary Sachs adlı gemiyi Banks Adaları’na getirmiştir. 96 gün ve 500 kara mili süren buzlu bir yolculuktan sonra 3 adamıyla birlikte karaya basan Stefansson, Cape Kellet yakınlarında Wilkins’in kurduğu kampta kışı geçirmiştir.[27]
Şubat 1915’te Jenness Victoria Adası’na giderek İnuit bir aile ile birkaç ay birlikte yaşamıştır. Aile ile geçirdiği zaman boyunca yerlilerin günlük yaşamlarını ve alışkanlıklarını gözlemleme fırsatı bulmuştur. Copper İnuitleri’nden edindiği maddi kültürü tanımlayan kıyafetler, aletler ve silahlarla geniş bir arşiv elde etmiştir. Ayrıca günümüze nazaran yerli geleneklerinin daha kuvvetli olduğu o dönemde, yerel kültürel şarkıları kaydederek araştırmasına eklemiştir.[28]
1915 senesi boyunca Stefansson ve ekibi, Bernard Limanı’ndan Bathurst Koyu’na doğru gemilerin sığ sularda gitme sorunu sebebiyle Eskimo sandalları ve yelkenliler ile ilerlemiştir. Bu yolculukta binlerce örnek toplanmış, kıyı boyunca nehirler ve adalar keşfedilmiştir. Keşfedilen bu yerlere isim verilmiş ve bu yerler haritandırılmıştır. 1915 senesinin sonunda Melville Adası’nın kuzeyine gidilmek istenmiş fakat Victoria Adaları’ndaki kış koşulları nedeniyle vazgeçilmiştir. 1916’da da kuzey bölümü kuzey adalarında çalışmalarına devam etmiştir. Haziran ayında Meighen Adası keşfedilmiştir.[29]
Çalışmalar bittikten sonra 1916’da kuzey bölümü bilim adamları Bathurst Koyu’na dönmüştür. 27 kişi, 25 köpek ve tonlarca bilimsel kargo Temmuz ortasında Alaska’ya bırakılmıştır. Kiralanan yerel mürettebat da geri gönderilmiştir. 3 yıl süren bu Arktik batı seferinin ardından Stefansson, kendi isteğiyle 2 yıl boyunca araştırmaya yapmaya devam etmiştir. Bu 2 yıl içerisinde de bilimsel veriler toplamış, yeni haritalandırmalar yapmıştır. 1918’de tüm araştırmalarını bitiren Stefansson, ‘The Friendly Arctic’ başlıklı bir anlatı yazmış, bu anlatıda Arktik bölgede geçirdiği 5 seneyi ve zorlu şartları betimlemiştir.[30]
6. Kuzeybatı Geçidi(Northwest Passage)
Kuzeybatı Geçidi, Kanada Arktik Takımadaları’nın arasından geçerek Atlantik Okyanusu’ndan Pasifik Okyanus’a ya da tam tersi yönde geçmeyi sağlayan yola verilen isimdir. 1500’lü yıllarda İspanyol kaşifler, 1600’lü yılların başında ise İngiliz kaşifler buralara seferler düzenlemiştir. Fakat bu keşifler bölgenin zorlu yapısından ötürü başarısızlıkla sonuçlanmıştır. İleriki yüzyıllarda yapılan seferlerden de yoğun buz kütleleri ve derin sular sebebiyle başarılı bir sonuç alınamamıştır. 1849 yılında Robert McClure adındaki İngiliz bir kaşif Atlantik Okyanusu’na gidebilmek için Bering Boğazı’ndan geçmiş fakat gemisi Viscount Melville Boğazı yakınlarında buza takılmıştır. Takıldıkları yerde tam 3 sene geçirdikten sonra umutlarının tükendiği bir anda ve açlıktan ölmek üzerelerken Sir Edward Belcher’in gemilerinden birisi tarafından kurtarılıp boğazın güneyine taşınmıştır. Böylelikle Robert McClure ve ekibi, geçidi ölmeden geçen ilk kişiler olmuştur.[31]
Gerçek anlamda bu geçitten ilk geçiş Norveçli kaşif Roald Amundsen tarafından 1906’da gerçekleşmiştir. Amundsen’in bu yolculuğu 3 sene sürmüştür ve aslında geçidin ekonomik olmadığına ve ticaret yapmak için geçilecek suların çok sığ olduğuna karar verilmiştir. Bu geçidi ilk defa tek mevsimde 1944’de geçen Henry Larsen olmuştur. Fakat Larsen’in geçtiği sular da çok sığdır.
İlk kez ticari anlamda kargo taşımak için geçen SS Manhattan gemisi 1969’da bu yolcuğu gerçekleştirmiştir. Bir Kanada buzkıran gemisi olan John A Macdonald da gemiye eşlik etmiştir.[32] Bu geçişin amacı, gerçekleşmesi planlanan Alaska Boru Hattı’na alternatif olup olmayacağının öğrenilmesidir. O dönemde geçidin ekonomik olmadığına karar verilmesinden sonra Alaska Boru Hattı kurulmuştur.
Geçidin tamamı aslında Kanada Arktik Takımadaları içinde bulunmaktadır. Bu nedenle Kanada, geçidin geçtiği yerleri bir ‘iç su’ olarak görmektedir. Kanadalı Yarbay Drew Artus buranın bir iç su olduğunu ve Kanada’nın egemenliği altında olduğunu dile getirmiştir.[33]
Fakat ABD, bu suların uluslararası bir durumda olduğunu iddia ederek bu geçitten geçerken Kanada’nın iznini almamaktadır. Bu geçitle beraber Arktik Okyanusu’nun kime ait olduğu sorusu günümüzde halen tartışılmaktadır. Ülkelerin bu bölge üzerinde hak iddia etme çabaları söz konusudur.
Rahat bir geçişin var olduğu düşünülürse, bu geçit ile çok karlı bir ulaşım sağlanmaktadır. Avrupa’dan Asya’ya gerçekleşecek bir gemi yolcuğunu yaklaşık 4000 km azaltmaktadır. Aynı zamanda bu geçit, Alaska’daki petrolün Doğu ABD’ye taşınması için kullanıldığından ABD için büyük önem teşkil etmektedir.
[1] Krş. Kanada. “ Population by Year. by Province and Territory (Number)”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 08.11.2014. http://www.statcan.gc.ca/tables-tableaux/sum-som/l01/cst01/demo02a-eng.htm.
[2] Krş. Rosenberg, Matt. “ Biggest Countries: The Twenty Largest Countries in Area in The World”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 08.11.2014. http://geography.about.com/od/countryinformation/a/bigcountries.htm.
[3] Krş. N.N. “North America: Canada”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 24.10.2014. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ca.html.
[4] Krş. Adams, Susan. “ The World’s Most Reputable Countries, 2013”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 06.11.2014. http://www.forbes.com/sites/susanadams/2013/06/27/the-worlds-most-reputable-countries-2013/.
[5] Krş. Nuttall, Mark. “Canada”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 301.
[6] Krş. N.N. “Subarctic Climate”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 08.11.2014. http://www.princeton.edu/~achaney/tmve/wiki100k/docs/Subarctic_climate.html.
[7] Krş. N.N. “Tundra”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 08.11.2014. http://environment.nationalgeographic.com/environment/habitats/tundra-profile/.
[8] Krş. Nuttall, Mark. “Canada”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge. NY. USA. s. 301.
[9] Krş. Bernhardt, David, Peter Sullivan. “Good Neighbours: A Short History of the Canada-U.S. Boundary” . Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 08.11.2014, http://www.internationalboundarycommission.org/centennialhist.html
[10] Krş. Nuttall, Mark. “Canada”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 301.
[11] A.g.e. s. 302.
[12] Krş. Nuttall, Mark. “Canada”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 302.
[13] Krş. Nuttall, Mark. “Canada”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge. NY. USA. s. 302.
[14] A.g.e. s. 302-303.
[15] Krş. A.g.e. s. 303.
[16] Krş. Rasic, Jeff. “ Second Wave: The Denbigh Flint Complex and the Paleo-Eskimo Settlement of the High Arctic”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 08.11.2014. http://www.uaf.edu/files/olli/Denbigh-Slides_lowres.pdf.
[17] Krş. Nuttall, Mark. “History of Settlement”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 304.
[18] Krş. Klein, Christopher. “ The Viking Explorer Who Beat Columbus to America”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 27.10.2014. http://www.history.com/news/the-viking-explorer-who-beat-columbus-to-america.
[19] Nuttall, Mark. “History of Settlement”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 304.
[20] Krş. Juen, Rachel B. Micheal S. Nassaney. “The Fur Trade”. Çev. Oğuz Kağan BATI. For St. Joseph Archaeological Project Booklet Series. No. 2. Western Michigan University. s. 6. erişim: 06.11.2014. http://wmich.edu/fortstjoseph/docs/fur-trade2012.pdf.
[21] Krş. Nuttall, Mark. “Economic and Social Conditions”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 305.
[22] Krş. A.g.e.
[23] Krş. Gray, David. “L’expédition Canadienne dans L’arctique, 1913-1918”. Çev. Oğuz Kağan BATI. s. 3-4. erişim: 24.10.1014. http://www.actioncanada.ca/wp-content/uploads/2014/04/Canadian-Arctic-Expedition-FR.pdf.
[24] Nuttall, Mark. “Canadian Arctic Expedition, 1913-1918”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 309.
[25] Krş. Gray, David. “L’expédition Canadienne dans L’arctique, 1913-1918”. Çev. Oğuz Kağan BATI. s. 4-5. erişim: 24.10.1014. http://www.actioncanada.ca/wp-content/uploads/2014/04/Canadian-Arctic-Expedition-FR.pdf.
[26] Krş. Gray, David. “L’expédition Canadienne dans L’arctique, 1913-1918”. Çev. Oğuz Kağan BATI. s. 5. erişim: 24.10.1014. http://www.actioncanada.ca/wp-content/uploads/2014/04/Canadian-Arctic-Expedition-FR.pdf.
[27] Krş. Nuttall, Mark. “Canadian Arctic Expedition, 1913-1918”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 309.
[28] Krş. Nuttall, Mark. “Canadian Arctic Expedition, 1913-1918”. Çev. Oğuz Kağan BATI. Encylopedia of the Arctic Volume 1 A-F. 2005. Routledge.NY. USA. s. 309.
[29] Krş. A.g.e. s. 309.
[30] Krş. Gray, David. “L’expédition Canadienne dans L’arctique, 1913-1918”. Çev. Oğuz Kağan BATI. s. 7. erişim: 24.10.1014. http://www.actioncanada.ca/wp-content/uploads/2014/04/Canadian-Arctic-Expedition-FR.pdf.
[31] N.N. “Kuzeybatı Geçidi Gerçekleşen Bir Rüya mı?”. erişim: 25.10.2014. http://wol.jw.org/tr/wol/d/r22/lp
tk/102003848.
[32] Krş. N.N. “A Supertanker Voyage Through the Northwest Passage”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 25.10.2014. http://www.gi.alaska.edu/AlaskaScienceForum/article/supertanker-voyage-through-northwest-passage.
[33] Krş. N.N. “Northwest Passage Gets Political Name Change”. Çev. Oğuz Kağan BATI. erişim: 25.10.2014. http://www.canada.com/edmontonjournal/news/story.html?id=6d4815ac-4fdb-4cf3-a8a6-4225a8bd08df.
Oğuz Kağan BATI
Akdeniz Üniversitesi/Uluslararası İlişkiler
