Kanada’nın Arktika Politikası (Bölüm V)

1. Kanada’nın 2007-2014 Yılları Arasında Arktik Bölge Bilim ve Teknoloji Yatırımları

1.1. Kanada’nın Kuzey Strateji Çerçevesinde Bilim ve Teknoloji  Yatırımları

Kanada, “Kuzey Stratejisi’’[1] çerçevesinde özellikle 2007-2014 yılları arasında yaptığı yatırımlar ile önemli atılımlar gerçekleştirmiştir.  Kanada’nın birinci hedefi;   ülkenin Arktika üzerinde gelecekte daha fazla uzmanlığa ulaşmak ve bunun sonucunda “Kanada Arktik Politikası”  için doğru kararlar vermektir.  Bundan dolayı 2007-2014 dönemi içerisinde Federal Kanada Hükümeti önceliğini bu alandaki yatırımların hayata geçirilmesi çalışmalarına vermiştir.

Bu yatırımların en önemlilerinden birisi olan Kanada’nın ev sahipliği yaptığı Uluslararası Kutup Yılı,[2]  Kanada’nın Kuzey Kutup Bölgesi sorunlarının çözümü konusunda çok büyük katkılar sağlamıştır.

Ayrıca  2007 yılında Kanada Hükümeti,  Kuzey Kutbu’nda dünya çapında yeni bir araştırma istasyonu kurmayı taahhüt ederek Kanada için Arktika’nın önemini teyit etmiştir.[3]  Bu istasyonun kuruluş amacı,  Kanada’nın Kuzey Kutbu’nda güçlü bir araştırma merkezine sahip olabilmesidir.

Kanada’nın Arktik politikası çerçevesinde bir diğer önemli gelişme ise, Kanada’nın hali hazırda tarihi ortaklıklara sahip ülkesi olan İtalya’nın Arktik Konseyi’ne gözlemci olarak  katılımının ardından 2014 yılı Ekimi’nde, iki ülke arasındaki işbirliğini derinleştirmek amacıyla Kanada’da İtalyan ve Kanadalı Bilim insanlarından oluşan ortak bir çalıştayın yapılmasıdır. Bu durumda gelecekte Kanada’nın  Arktik politikası adına önemlidir.

Özellikle Kanada’nın Federal Hükümeti tarafından 2007-2014 dönemi arasında “Kanada’nın Kuzey Kutup Politikası”  kapsamında yapılan Ar-ge ve altyapı faaliyetleri için sağlanan fonlar, Kuzey çalışmalarında Kanada’nın hızını arttırarak uluslararası düzeyde fark yaratmıştır.

Kanada’nın Arktika için hazırladığı son dönemdeki bilimsel çalışması, ‘’İnsansız Teknoloji Kullanımı Programı’’  ilk denemesini gerçekleştirerek bu projenin gelecekteki uygulanabilirlik durumu test edilmiştir.

Bunun yanında Arktika’daki uluslararası bir sorun olan “Kıta Sahanlığı Sınırları”   konusu ile ilgili Arktik Okyanusu Haritası çalışmasını yürüten Kanada,  bu konuda bir bilimsel çalışma ekibi oluşturarak uluslararası arenada elde ettiği bilimsel araştırmaları  Birleşmiş Milletler Komisyonu’na iletmektedir.  Kanada’nın son dönemde tasarladığı “Otonom Sualtı Aracı”,  ileri teknoloji kapasitesiyle federal bilimsel çalışma ekibinin haritalama çalışmaları üzerinde yoğunlaşmasını kolaylaştırarak okyanusun uzak köşelerindeki kaynaklar için ekibin incelemelerde bulunmasına yardımcı olacaktır.

1.1.1. Kanada Uluslararası Kutup Yılı

1.1.1.1. Program Hakkında

Uluslararası Kutup Yılı (IPY),  2007-2008 Arktik bölgesi üzerine odaklanmış Kuzey Kutbu’ndaki en büyük uluslararası bilimsel programlardan birisidir. “Uluslararası Kutup Yılı”   için 24 aylık dönemde, dünya çapında 60’tan fazla ülkeden bilim adamı ve araştırmacı Kanada’ya gelmiştir.[4]   Daha önce ilk kez 1882-1883 yılında yapılan kutup üzerine çalışmalardan dolayı “1. Kutup Yılı”   adını alan gelişmeden elli yıl sonra 1932-1933’de yapılan araştırma ile “2. Kutup Yılı”   olarak tarihe geçmiştir.  “3. Kutup Yılı”   ise 2007 yılında başlamış ve 2009 yılına kadar devam etmiştir.[5]   Bu programın sponsorlukları Bilim Uluslararası Konseyi (ICSU)  ve Dünya Meteoroloji Örgütü (WTO)‘dür.[6]   Kanada bu program ile ilgili Nisan 2012 yılında Montreal’de “Bilgiden Eyleme”, Uluslararası Kutup Yılı kapanış konferansına ev sahipliği yapmıştır.

1.1.1.2. Programın Kanada için Getirisi

Kanada Hükümeti, “Uluslararası Kutup Yılı”  programı ile önemli bir stratejik yatırım yapmıştır.  Kuzeyliler ve Aborijin[7]  topluluklar; bilim adamları, araştırmacılar, yerli ve uluslararası ortakları ile yakın çalışarak üst düzeyde destek için önemli sonuçlar elde etmişlerdir.  Kanada’nın federal finansmanı Uluslararası Kutup Yılı’nda yenilikçi ve multi-disipliner bir program yürüterek iki kilit öncelik olan bilim ve araştırma üzerine odaklanmışlardır.[8]

Kanada;  Kanadalı lider bilim adamları, dünyanın en iyi araştırma ekipleri ve çok-uluslu araştırma işbirlikçilerinin katılımına ev sahipliği yaparak küresel liderlik rolü oynamıştır.[9]

1.1.2. Kanada Yüksek Arktik Araştırma istasyonu

Kanada Yüksek Arktik Araştırma İstasyonu,  Kuzey Araştırmaları için önemli bir konumda bulunan Victoria Adası’nın güney kıyısında yer alan sekiz karasal eko-bölge arasında bulunan Cambridge Bay,  Nunavut’ta kurulmuştur .  Kanada Hükümeti bu projeyi ilk kez  2007 yılında duyurmuştur .

1.1.2.1. İstasyonun Kuruluş Misyonu

Kanada Yüksek Arktik Araştırma İstasyonu (KRKTR), Kuzey genelindeki küçük bölgesel tesislerin ağını kolaylaştırmak ve bunun sonucunda ise Kuzey’de Kanada için bilim ve teknoloji alanında dünya çapında bir uydu olma amacıyla kurulmuştur.  Yeni istasyon,  teknoloji geliştirme merkezi, geleneksel bilgi merkezi ve gelişmiş laboratuarları ile Kanada’nın Kuzey bilim ve teknolojisine hizmet paketi sağlamak hedefindedir.  Ayrıca, İstasyonun uluslararası bilim insanlarını da Kanada’ya çekerek,  ülkenin Arktik araştırma konusundaki liderliğini güçlendireceği beklenmektedir.

1.2. Kanada-İtalya Arktik Bilim ve Teknoloji İşbirliği Çalıştayı

Kanada ve İtalya;  kültür, ticaret, yatırım ve bilim&teknoloji gibi alanlardaki çoktandır devam eden ilişkilerinde tarihi iş birlik ve ortaklıklara sahip iki ülkedir. Mayıs 2013’te  İtalya’nın Arktik Konsey’e[10]   gözlemci olarak katılımı ile birlikte her iki ülke de gelecek için işbirliği doğrultusunda yeni fırsatlar görmekte ve Arktik ile ilgili kendi insanları için yeni avantajlar elde etme peşindedirler.

Kanada Polar Komisyonu ve Kanada İtalya Elçiliği;  Kanadalı ve İtalyan Arktik bilgi uzmanlarından oluşan bir çalıştay organize etmiştir.  Bu çalıştayın odak noktası:

• Teknoloji, Gelişim ve Transfer (Kuzeylilerin faydası öngörülerek)
• Atmosfer;
• Yer Gözlem ve Algılama Teknolojileri
• Kıyı ve Deniz Çevresi

Ottawa’da gerçekleşen bu ilişki gelecekte uluslararası arenada İtalya ve Kanada araştırma organizasyonları ve toplantılar ile çift yönlü somut yenilikçi gelişmeler ile bir katalizör görevi görebilir.  Bu katalizörlük yakın tarihteki AB Araştırma ve İnovasyon Programı (EU Horizon 2020[11]) ile bağlantılı bir işlev öngörmektedir.

1.3. Kanada Arktik Araştırma Enstitüsü

• Kanada’nın “Uluslararası Kutup Yılı”   programı için altyapı ve faaliyetler dahilinde 2006-2007 başlangıcından itibaren 6 yıl boyunca harcanan miktar 200 milyon $.
• Kanada’nın 2008 federal bütçe ilanındaki CCGS Louis S. St. Laurent tarzı buzkıranın değeri 750 milyon $.
• Kanada’nın 2009 Federal bütçe ilanındaki Arktik Araştırma İstasyonu’nun faaliyetlerini arttırmak için harcanan miktar 85 milyon $ (2009-2011 arası dönemde bitmesi için[12]).

Bir diğer önemli gelişme ise,  Federal Hükümet’in Kuzey’deki bilim ve teknoloji gelişmelerini desteklediğini göstermek için Arktik Araştırma Altyapı Fonu için CEAP[13]’ten 85 milyon $ almasıdır.   Bu yatırım Mart 2011’de tamamlanmış ve Kuzey’de 46 araştırma sahası açılmasına finanse etmiştir.

1.4. Gelecekteki Arktik Operasyonları  (İnsansız Teknoloji Kullanımı)

Milli Savunma Bölümü Ekibi (DND)   bilim adamları, teknisyenler ve proje personelleri Arktik koşullarda insansız teknolojiyi test etme görevini başarılı bir şekilde gerçekleştirdi.  Bu olay Arktik ortamda ilk deneme olma özelliği taşımaktadır.

Kanada Savunma Araştırma ve Geliştirme (AMM)   liderliğindeki Kanada Silahlı Kuvvetleri Müşterek Arktik Deneyi Bilimsel Çalışma Ekibi (CAFJAE) tarafından Kanada Kuvvetleri Alarm İstasyonu’nda  iki insansız kara aracı ve bir insansız hava aracı kullanılarak toplam 34 deney yapıldı.  Kanada Silahlı Kuvvetleri (CAF)  Arktik çalışmaları sırasında bazı sorunlarla karşılaştı.  Bu sorunlar;  özellikle Arktik’teki altyapı ve nüfus sorunları ile ana ekipman malzemelerinin pahalılıdır.

Bu deneyin kısa bilgi notları ise şunlardır:

• CAFJAE 2014’ün 14 askeri ve sivil DND personeli tarafından Kanada Kuvvetleri İstasyon Alarm Merkezi,  Nunavut üssünde 18-26 Ağustos tarihleri arasında deney gerçekleştirilmiştir.
• CAF operasyonlarını desteklemek adına insansız teknolojik sistemlerin gelecekteki uygulanabilirlik durumları; arama-kurtarma, tehlike riskini azaltma ve iletişim becerisi baz alınarak test edilmiştir.
• Ortak Arktik Deneyi şu konulara açıklama getirmiştir:
  1. Kuzey’in uzak bölgesine bu araçların nasıl dağıtılacağı;
  2. Bu teknolojinin Arktik ortam içerisinde nasıl uygulanacağı;
  3. Arktik çalışmalarında insansız teknolojik sistemlerin faaliyetleri CAF’ın hareket kabiliyetini ne kadar genişletir;
  4. Bu yeni hareket serbestliğinin Arktik politikasında CAF’ın taahhüt kavramına etkisi ne derece olur.

Arktik ortamda ilk kez denenen insansız teknolojik sistemler daha önce CAF tarafından gözetim faaliyetlerinin yanı sıra, kimyasal,  biyolojik, radyoaktif ve nükleer durumlarda yanıt vermek amacıyla denetim aktivitelerinde kullanılıyordu.

Deney sonrası görüşler ise şöyledir:

Kanada Milli Savunma Bakanı olan Rob Nicholson’un açıklaması,

“ CAFJAE bulunan her bireye Arktika için göstermiş oldukları askeri araştırma teknolojisindeki yenilikçi girişimi nezdinde tebriklerimi sunarım. Hükümetimiz Kanada’nın Arktik öneminin bilincindedir ve gerektiğinde Kanada Silahlı Kuvvetleri zorlu Arktik koşullarda faaliyet yeteneğine sahiptir.”

Milli Savunma Bakanlığı, Fen ve Teknoloji Departmanı, Bakan Yrd. Asistanı

Dr. Marc Fortin ise;

“ CAFJAE benzeri  önemli deneyimsel misyonlar bizim sorularımıza yeni çözüm yolları bulmakta ve buna bağlı olarak gerekli talepleri karşılayarak Kanada’nın Arktik politikasında başarılı askeri operasyonlara uygun hale getirilmektedir. Açıkcası bu deneyimsel misyon sayesinde üstesinden gelinen zorluklar neticesinde önüne gelen potansiyel fırsatlar değerlendirilerek teknolojinin ortaya çıkması sağlanmaktadır.  Ortaya çıkan teknolojinin faydası sadece Kanada Silahlı Kuvvetleri’ne değildir;  ayrıca Kuzey’deki bizim hükümetimizin ortakları da bundan yararlanmaktadır.” demiştir.

Kanada Savunma ve Araştırma Dairesi CAFJAE 2014 Bilim Lideri,

Dr. Simon Moncton’un görüşleri ise şöyledir:

”Kanada Silahlı Kuvvetleri için insansız teknolojik sistemler birçok potansiyel fayda sağlar.  Ancak biz bu teknolojiyi ileriye taşımadan önce bunun iyi ve kötü yönleri hakkında dikkatli bir çalışma içinde olmalıyız.  Bizim CAFJAE tecrübemiz gösterdi ki; bu teknoloji Arktik’teki bazı zor görevlerin tamamlanması için CAF’a gerekli olabilir.   Kanada Silahlı Kuvvetlerinin arama-kurtarma ve tehlikeli malzeme işlerini uzak yerlere taşıyabilmesi, proje ekibinin araçları sevk edebilmesine bağlıdır. Ekip için en iyi ders, Arktik konumun sistemdeki gerçek dünya mücadelesi açısından ne ifade ettiğinin kavranmasıdır. Bu derslerle birlikte bizim araştırma ve tavsiyelerimiz  Kanada Silahlı Kuvvetleri’ne rehberlik edecektir.”

1.5. Arktik Okyanusu Haritası

Kanada Hükümeti’nin  bilimsel çalışma ekibi tarafından ortaya konan “Arktik Okyanusu Harita’sı’’,[14]  Birleşmiş Milletler Komisyonu’na Arktika’daki kıta sahanlığı sınırları konusundaki taleplerini bildirmek için hazırlanmıştır.  Bu haritanın hazırlanış gerekçesi,  Kanada’nın hak iddia ettiği Kuzey’deki kıta sahanlığının tam genişliğinin uluslararası alanda tanınmasıdır.  Haritanın bir diğer hazırlanış gerekçesi de federal bilimsel çalışma ekibinin haritalama çalışmalarını maksimize ederek deniz dibi kaynaklarını teşhis için araştırmalarda bulunmasıdır.  Bunun için Otonom Sualtı Araç[15]  gibi bilimsel ve teknolojik inovasyonlar tasarlanarak bu teknolojinin üretimine geçilmiştir.  Bu teknoloji uzak bölgelerdeki deniz yatağının şekli konusunun aydınlatılmasında yardımcı olacaktır.[16]

Mahmut AKYOL

[1] Kozij, John,  (2008): Canada’s and Northern Strategy. Çev.Mahmut AKYOL syf.11-22.

[2] G.Bailey, Patricia. (2013):”Uluslararası Kutup Yılı”, The Canadian Encyclopedia,

http://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/international-polar-year/. Erişim Tarihi: 11.10.2014.

[3] Stoney, Cristopher & Doern, G.Bruce  (2011-2012): How Ottawa Spends, syf. 237.

[4]N.N. Uluslararası Kutup Yılı 2007-2008: Kanada için değerli bir fırsattır. 2012. Erişim Tarihi:01.11.2014 Çeviri:

Akyol, Mahmut http://www.api-ipy.gc.ca/pg_IPYAPI_016-eng.html

[5] G.Bailey Patricia, “Uluslararası Kutup Yılı”, 2013, Erişim Tarihi: 01.11.2014 Çeviri: Akyol Mahmut,    http://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/international-polar-year/

[6] Uluslararası Bilim Konseyi (ICSU) Raporu, 2011.

[7] Avustralya kıtası yerlilerine verilen addır.

[8] Lackenbauer, P. Whitney ( 2009): From Polar Race To Polar Saga: An İntegrated Strategy For Canada And Cırcumpolar World, Canadıan International Council http://opencanada.org/wp-content/uploads/2011/05/From-Polar-Race-to-Polar-Saga-Whitney-Lackenbauer1.pdf

[9] Kutup yılı : “Bir başarı olarak nitelendirildi.” 2009, Erişim Tarihi: 20.10.2014

http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7906539.stm

[10] Bölgeye komşu olan ülkelerin, bölgede çalışma kurallarını oluşturmak üzere 1996 yılında kurmuş 

    Oldukları örgüttür. İlk üyeleri ABD, Danimarka, Finlandiya, İsveç, İzlanda, Kanada ve Rusya’dır. 

[11] 2014 yılından 2020 yılına kadar yürürlükte olan Avrupa Birliği’nin araştırma ve destek programıdır.

[12] “Kanada Arktik Araştırma Enstitüsü 2009” verileri

[13] “ Canada Ekonomic Action Plan”

[14] Pickrill, R.A. and Kostylev  (2007): Habitat Mapping and National Seafloor Mapping Strageties in Canada

[15] Prestwich, Emma. ( 2014) : Autonomous Underwater Vehicles Could Be Canada’s Future in The Arctic, The   Huffington Post

[16]  “Kanada’nın 2007-2011 Kuzey Stratejisi Kapsamındaki Başarıları” (2011), http://www.northernstrategy.gc.ca/cns/au-eng.asp