Biwa
Biwa (Japoncada “琵琶”), mandolin ve/veya uda benzeyen telli bir çalgıdır ve söz konusu çalgının kökenlerinin Hindistan, İran veya Türkistan’da aranması gerektiği belirtilmektedir. Biwa’nın Japonya’ya ilk defa Nara Dönemi’nde (710-784) girdiği tahmin edilmektedir ve söz konusu enstrüman, Japonya’ya ilk geldiği dönemlerde insan sesi ile karıştırılmadan, tek başına, çalınmıştır. Ancak biwa, ilerleyen dönemlerde hikâye anlatımına eşlik eden başlıca enstrüman olmuştur.
Telleri zamanında ipekten olan söz konusu enstrüman, büyük ve ahşap bir mızrap (Japoncada “baçi”) yardımıyla çalınmaktadır ve bu enstrümanın şigen biwa[1], gogen biwa[2], mōsō biwa[3], heike-biwa[4], satsuma-biwa[5], çikuzen-biwa[6] v.b. pek çok türü bulunmaktadır.[7]
Biwa’yı görebilmek ve biwa’nın çıkardığı sesi duyabilmek için:
Şamisen
Şamisen (Japoncada “三味線”), toplamda üç teli, uzun bir sapı ve deri ile kapatılmış bir kasası bulunan müzik enstrümanına verilen addır. Şamisen, biwa’da olduğu gibi, büyük bir mızrap yardımıyla çalınmaktadır ve yine biwa’da olduğu gibi şamisen’in de telleri zamanında ipekten üretilmiştir.
Şamisen’in ilk olarak Çin’de ortaya çıktığı, Japonya’ya ise 16. yüzyılın ortalarında geldiği belirtilmektedir. “Biwa hōşi” adındaki biwa çalan keşişlerin Çin’den gelen şamisen’e Japonya’da ilk ilgi duyan kişiler olduğu ve bu enstrümanı kendi zevklerine göre değiştirdikleri belirtilmektedir. Edo Dönemi’nde (1603-1867) ise şamisen, tüm Japonya’da yayılmıştır.
İlk başlarda şamisen başka enstrümanlar veya insan sesi ile karıştırılmadan tek başına çalınmıştır. Ancak zamanla “fue” ve “şakuhaçi” adı verilen flütler, “taiko” adı verilen vurmalı çalgı ve “koto” adı verilen telli çalgı eşliğinde çalınmaya başlamıştır. Günümüzde şamisen, Batılı enstrümanlar veya insan sesi eşliğinde de çalınmaktadır.
Şamisen’i görebilmek ve şamisen’in çıkardığı sesi duyabilmek için:
[1] Şigen biwa dört tellidir ve söz konusu dört telli biwa, Heian Dönemi’nde (794-1185) sarayda çalınan tek biwa türü olarak kabul edilmiştir. Saray müziğine “gagaku” dendiğinden ve şigen biwa da gagaku’da kullanılan tek biwa türü olduğundan dolayı şigen biwa’ya “gaku-biwa” da denmektedir. Heian Dönemi’nde birkaç biwa virtüözünün ortaya çıktığı bilinmektedir. Bunlardan birisi Fujiwara no Sadatoşi’dir.
[2] Gogen biwa beş tellidir.
[3] Mōsō biwa, zamanında görme engelli din adamları tarafından çalınmıştır ve tüm Japonya’ya Kyuşu’dan yayılmıştır. “Mōsō” kelimesi tam olarak “görme engelli keşiş” anlamına gelmektedir.
[4] Heike’nin Hikâyesi’ni (Heike Monogatari) anlatırken çalınan ve bu nedenle “heike-biwa” olarak adlandırılmış olan biwa çeşididir. Normalde biwa dört perdeden oluşurken heike-biwa beş perdeden oluşmaktadır.
[5] Kamakura Dönemi’nde (1192-1333) icat edilmiştir ve 90 santimetre uzunluğunda olup dört telden ve dört perdeden oluşmaktadır.
[6] Meiji Dönemi’nde (1868-1912) icat edilmiştir ve 70 santimetre uzunluğunda olup dört veya beş telden ve beş perdeden oluşmaktadır.
[7] Kullanılan baçi’nin boyutlarının da çalınan biwa’nın türüne göre değiştiği söylenmektedir.
