“Entomofaji” kelimesi böcek yeme eylemini/pratiğini anlatmak için kullanılmaktadır. Her ne kadar Batı kültüründe entomofaji pratiği tuhaf, hatta iğrenç karşılansa da Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından 2013 yılında yayımlanmış olan Yenebilir Böcekler: Gıda ve Beslenme Güvenliği İçin Gelecek Tahminleri başlıklı raporda, tüm dünyada yaklaşık 2 milyar insanın gıda ihtiyacını karşılamak amacıyla böcek tükettiği belirtilmektedir.
Et Tüketimi: Sürdürülemez Bir Alışkanlık
Tüm dünyada insan nüfusu gittikçe artmaktadır ve artmakta olan bu nüfusu besleyebilmek için ilerleyen dönemlerde alternatif gıdalara yönelmek gerekecektir.[1] Günümüzde Batı’nın sahip olduğu beslenme alışkanlıkları ile gittikçe artmakta olan bir dünya nüfusunu beslemeye çalışmak uzun vadede mümkün olmayacaktır ve felaket sonuçlar doğuracaktır. Çünkü et üretimi tarımsal üretim kaynaklıdır ve bugün, tüm dünyadaki tarım arazilerinin yaklaşık 2/3’ü hayvan yetiştiriciliği için kullanılmaktadır. Bu yoğun tarımsal üretim, çevreyi kirleterek çevreye ciddi zararlar vermektedir ve (başta su olmak üzere) aşırı kaynak tüketimine neden olmaktadır.
Et üretimi amaçlı tarımsal üretimin doğaya verdiği zararlara Brezilya somut bir örnek olarak gösterilebilir. Bugün Brezilya’da Amazon Ormanları, soya fasulyesi yetiştiriciliği için kelimenin tam anlamıyla yakılarak yok edilmektedir. Brezilya’da üretilen soya fasulyesi, Brezilya’da veya başka ülkelerde hayvan yetiştiriciliği için kullanılmaktadır. Tüm dünyada, Brezilya’dan ithal edilen et ve soya fasulyesi talebi her geçen yıl artmaktadır. Brezilya da sürekli artmakta olan bu et ve soya fasulyesi talebini karşılayabilmek ve ekonomisini büyütebilmek için Amazon Ormanları’nı yok ederek soya fasulyesi tarlalarına yer açmaktadır. İşte bu nedenle et tüketimi alışkanlığına tüm dünyada devam edilmesi, uzun vadede, Amazon Ormanları’nın yok edilerek bu değerli ormanların yerini soya fasulyesi tarlalarının alması anlamına gelecektir.
Yenebilir Besi Böcekleri: Daha Fazla Nüfusu Beslemenin Yolu
Belirtilmesi gerekir ki bu yazıda bahsedilen böcekler, bizim günlük hayatımızda dışarıda veya evimizde karşılaştığımız yabani böcekler değildirler. Üretiminde yüksek nem oranı ve sıcaklığın yetiştiricilik için olmazsa olmaz olduğu belirtilen yenebilir besi böcekleri, böcek çiftliklerinde yetiştirilen böcek türlerinden ibarettirler. Avrupa’daki böcek çiftliklerinde genellikle cırcır böceği, un kurdu ve çekirge yetiştirilmektedir.[2][3]
Söz konusu yenebilir böceklerin, gıda ihtiyacının karşılanması için tüketilmesi hem gelecekte insan nüfusunun beslenmesini hem de doğanın daha az kirlenmesini sağlayacaktır. Böcek tüketiminin et tüketimine kıyasla avantajları şöyle sıralanabilir:
- Böcekler lif, vitamin, protein ve mineral açısından zengindirler. Örneğin, aynı miktardaki böcek ve sığır bazlı gıdalardan böcek bazlı olanının, sığır bazlı olana oranla 25 kat daha fazla hayvansal protein ihtiva ettiği söylenmektedir.
- Böcekler üretim esnasında çok az su ve yem tüketmektedirler. Örneğin, aynı miktardaki cırcır böceği ve sığır bazlı gıdalardan cırcır böceği bazlı olanının, sığır bazlı olana oranla 300 kat daha az su tükettiği söylenmektedir. Bu nedenle böcek tüketimi, üretimde kullanılan su miktarını ciddi oranda düşürmektedir.
- Böceklerin üretiminde çok daha az miktarda sera etkisi yapan gaz salınmaktadır. Cırcır böceği bazlı gıda üretiminde, sığır bazlı gıda üretimine oranla, 60 kat daha az sera etkisi yapan gaz salındığı belirtilmektedir.
- Böcekler çok hızlı büyümektedirler. Bir cırcır böceği 40 günde tüketilebilir duruma gelirken sığırın tüketilmesi için 2 yıl geçmesi gerekmektedir.
- Böcekler küçük alanlarda ve dikey/dikine yetiştirilebilmektedirler. Bu da böceklerin, şehir merkezlerine çok yakın noktalarda bile yetiştirilebilmesi anlamına gelmektedir. Bu da hem yetiştiricilik için çok daha az alan kullanılması hem de tüketim noktalarına yakın yerlerde üretimin sağlanması ve böylece ulaşım masraflarının minimize edilmesi anlamına gelmektedir.
- Böcekler bir bütün olarak tüketilmektedirler. Bu nedenle gıda israfı minimize edilmektedir.
- Böcekler, üretim esnasında çeşitli nedenlerle tüketiciye ulaştırılamayacak duruma gelen (ezilen, çürüyen v.b.) tarım ürünleriyle beslenebilmektedirler. Bu da böceklerin yetiştirilmesini kolaylaştırmaktadır.
- Böceklerin dışkıları da tarımda gübre olarak kullanılabilmektedir.
Her ne kadar “böcek tüketimi” denince insanın aklına “böceklerin bir bütün olarak yenmesi” gelse de günümüzde böcek ürünleri çeşitli biçimlerde satılmaktadır. Besi böcekleri çeşitli işlemlerden geçtikten sonra un hâline getirilmektedirler. Daha sonra bu undan makarna, bar, ekmek, bisküvi v.b. tüketim malları üretilmektedir ve böcekler bu şekilde satılmaktadırlar. Buna ek olarak, üretilen böcek unu günlük hayatımızda tükettiğimiz besinlerle (çorba, salata v.b.) karıştırılarak da tüketilebilmektedir. Ayrıca böcekler, sebze ile karıştırılmış bir biçimde ”ezme” olarak da satılmaktadırlar. Söz konusu böcek ürünleri, ilerleyen dönemlerde tüm dünyadaki marketlerde gittikçe daha fazla yer almaya başlayacaktır.
Böceklerin bir besin kaynağı olarak düşünülmesi bize her ne kadar yabancı bir fikir gibi gelse de bu canlıların da aslında hayvan oldukları ve “omurgasız hayvanlar” sınıfına girdikleri unutulmamalıdır. İlerleyen dönemlerde tüm dünyada böcek tüketiminin artması beklenmektedir. Böcek tüketimine geçişin sancılı olup olmayacağı ise zamanla daha da belirginleşecektir.
[1] İnsan nüfusunun artışı ve gıda arzı meselesi ile ilgili detaylı bilgiyi, buraya tıklayarak ulaşabileceğiniz yazıdan elde edebilirsiniz.
[2] Ancak çekirge, yetiştirilmesi zor olduğundan dolayı üreticiler tarafından pek tercih edilmemektedir.
[3] Ancak bu, Avrupa’daki tüm çiftliklerde yalnızca bu böcek türlerinin yetiştirildiği anlamına gelmemektedir.
