13.2 C
İstanbul
Salı, Kasım 12, 2024

Etik Bankalar: Geleneksel Ticari Bankaların Alternatifi

Tüm dünyada bankalar, kurulduktan bir süre sonra temel amaçlarından saparak yalnızca kâr amacı güden kuruluşlar hâline gelmeye başlamıştır. Örneğin 23 Mart 1916 tarihinde çıkan bir yasa ile kurulmuş olan Ziraat Bankası’nın o dönemdeki öncelikli amacı “çiftçilere kolaylık sağlamak ve tarımın gelişmesine yardımcı olmaktır”. Söz konusu banka, bunu gerçekleştirebilmek için o dönemde “[…] tohumluk, hayvan, tarım aletleri ve benzeri malzemeleri temin edip peşin ya da kredili olarak çiftçilere verebilecek, gereğinde satın aldığı toprakları çiftçilere dağıtabilecektir”. Ancak bugün söz konusu bankanın bu amacından büyük bir oranda saparak sıradan bir ticari bankaya dönüştüğü söylenebilir.

Günümüzde bankalar, sağladıkları krediler vadesiyle birlikte geri ödendiği sürece bu kredilerin çevreye ve insanlığa yararlı veya zararlı projelerde kullanılıp kullanılmadığı ile ilgilenmemektedir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nde yerel halka ve çevreye zarar verecek olmasına rağmen Dakota Access Boru Hattı Projesi, dünya devi bankalar tarafından finanse edilmiştir. Ancak bankaların bu “etik olmayan finansmanları” çok büyük tepki çekmiştir. Ayrıca bankacılık sektörünün opaklığı ve finanse edilen projelerin ve sektörlerin neredeyse hiçbirinin bilinmemesi de insanların bankalara karşı olan güveninin azalmasına neden olmaktadır.

Bu nedenle günümüzde topluma çok daha yakın olan, yalnızca kâr amacı gütmeyip sosyal ve çevresel farkındalığa da sahip olan ve kültürel, sosyal ve çevresel gelişime katkı sağlamayı da amaçlayan yeni nesil bankalara ihtiyaç duyulmuştur. İşte bu kapsamda “etik bankalar”, yalnızca kâr amacı güden geleneksel ticari bankalara tepki olarak ortaya çıkmıştır. Etik bankaların kurulmasındaki amacın “paranın toplanması ve kullanılmasında insanlara ve çevreye olumlu etki yaratmak” olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle etik bankalar, uzun vadeli düşünerek, herkesin iyiliği için olan projeleri desteklemektedir. Kısa vadede gelir sağlayıp uzun vadede insanlığa zarar verecek olan projeleri ise desteklemeyerek bu projelere finansman sağlamamaktadır.

2001 yılında Brüksel’de kurulmuş olan Avrupa Etik ve Alternatif Bankalar Federasyonu’na göre bu yeni nesil bankalar, Avrupa’da son 30 yılda ortaya çıkmıştır ve bunların amaçları şöyledir:

  • Ekonomiyi vatandaşların hizmetine sunmak.
  • Dışlanmaya karşı mücadele etmek ve bölgesel kalkınmada rol oynamak.
  • Sürdürülebilir kalkınmaya, dayanışmaya ve sosyal birlikteliğe katkıda bulunmak.
  • Yenilikçi ve çevresel projelere destek sağlamak.[1]

Bu nedenle etik bankalarda şu özellikler ön plana çıkmaktadır:

  • Etik bankaların finansal kaynakları, paralarının iyi projelerde kullanıldığını görmek isteyen sıradan vatandaşlardır. Etik bankalar, örneğin, fosil yakıt satan şirketlerden veya bu şirketleri destekleyen kurumlardan yatırım kabul etmez.
  • Etik bankalar şeffaftır. Bir etik bankaya parasını yatıran vatandaşın, parasının sosyal ve çevresel anlamda zararlı projeleri finanse etmede kullanılmadığı bu vatandaşa gösterilmek zorundadır.
  • Etik bankalar çalıştıkları bölgeyi, birlikte çalıştıkları kişileri ve bu kişilerin projelerini olabildiğince iyi bilmeye çalışır. Bu yakınlaşmayı daha iyi sağlayacağından dolayı etik bankalar çoğu zaman bölgesel bankalar olmaktadır.

Etik bankalar, yalnızca birkaç kampanyası ile belirli kesimin memnuniyetini kazanmaya çalışan ticari bankalar ile karıştırılmamalıdır. Avrupa’da bile sayısı oldukça az olan bu bankaların bugün Türkiye’de maalesef örneği bulunmamaktadır.[2]

Her ne kadar piyasadaki payları çok küçük de olsa bu türden etik bankaların günümüz büyük bankalarına alternatif olarak ortaya çıkmış olması, parasını daha etik kurumlara yatırmak isteyen vatandaşlar için iyi bir haberdir. Etik bankaların zamanla pazardaki paylarının artıp artmayacağı ve bunların da ilerleyen dönemlerde ticari bankalara evrilip evrilmeyeceği ise zamanla görülecektir.


[1] Bu projeler organik tarım, yenilenebilir enerji, üçüncü sektör, adil ticaret v.b. konuları ilgilendiren projelerdir.

[2] Avrupa’daki etik bankalara şunlar örnek olarak gösterilebilir: Banca Popolare Etica (İtalya); Caisse Solidaire Nord Pas de Calais, Crédit Coopératif, La Nef (Fransa); Crédal, Hefboom (Belçika); Tise (Polonya).

SON YAZILAR
İLGİLİ HABERLER

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.