11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü, Kovid-19 salgınının artık bir “pandemi” olduğunu açıklamıştır. Bu tarihten sonra Kovid-19 salgınını anlatmak için “epidemi (salgın)” kavramı değil de “pandemi” kavramı kullanılmaya başlamıştır. Bu durum, söz konusu iki kavram arasında bir fark olduğu anlamına gelmektedir.
Etimolojik açıdan bakıldığında epidemi kavramı Yunancada “epi (üzerinde)” ile “demos (halk, nüfus)” kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır ve “halkı/nüfusu etkileyen” bir olguyu ifade etmektedir. Pandemi kavramı ise Yunancada “pan (her, tüm)” ile “demos (halk, nüfus)” kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır ve “tüm halkı/nüfusu etkileyen” bir olguyu ifade etmektedir. Bu nedenle, etimolojik açıdan iki kavram arasında aşikâr bir fark bulunmamaktadır. Ancak, tarihsel süreçte incelendiğinde, bu iki kavramın anlamlarının ve bu kavramlar arasındaki farkın değişime uğradığı görülmektedir.
Tıp doktoru olan Hollanda doğumlu Gideon Harvey tarafından yazılmış ve 1666 yılında yayımlanmış Morbus Anglicus adlı eserin dördüncü sayfasında yazar, “pandemi” ile “epidemi” kavramları arasındaki farkı açıklamaktadır. Gideon Harvey’e göre pandemi kavramı bir ülkede tüm yıl boyunca var olan salgınlar için kullanılmaktayken, epidemi kavramı bir ülkede mevsimsel ortaya çıkan salgınlar için kullanılmaktadır. Bu nedenle yazara göre iki kavram arasındaki fark, hastalıkların hangi süreler zarfında bir nüfusu etkilediği ile ilgilidir.
Bu tanımdan yaklaşık 100 yıl sonra, tam olarak 1762 yılında yayımlanmış olan Fransız Trévoux Sözlüğü’nde (Dictionnaire de Trévoux) ise epidemi ile pandemi kavramlarının “aynı şey olduğu” ifade edilmektedir. Bu sözlüğe göre bu kavramlar “tüm topluma yayılmış olan bir hastalık” anlamına gelmektedir:
Daha sonraki dönemlerde, bu kez Amerika Birleşik Devletleri’nde Noah Webster tarafından yazılmış ve 1828 yılında yayımlanmış olan bir İngilizce sözlükte (An American Dictionary of the English Language) de epidemi ve pandemi kavramlarının sıfatlarının (epidemik ve pandemik) aynı anlama geldiği belirtilmektedir:
Ancak, bugün epidemi ve pandemi kavramları arasında ne mevsim temelli bir fark vardır ne de bu kavramlar aynı anlama gelmektedir. Bugün pandemi kavramı, epidemi kavramını kapsamaktadır. Öyle ki bugünkü anlamlarıyla epidemi, “hızla yayılan ve pek çok kişiyi aynı anda etkileyen bir hastalık” olarak açıklanabilirken pandemi, “bir epideminin gittikçe daha büyük coğrafyalara yayılarak aşırı fazla sayıda insanı etkilemesi durumunda bu epidemiye verilen ad” olarak açıklanabilir.
Bu nedenle bir epideminin gittikçe daha fazla canlıyı etkileyerek kıtasal hatta küresel seviyelere yükselmesi sonucunda bu epidemi bir pandemiye dönüşmektedir. Başka bir deyişle bugün, büyük (özellikle küresel) boyutlu epidemilere pandemi denmektedir.
