Deprem, yer aldığı coğrafyada oluşturduğu yapısal yıkımın yanı sıra insanların yaşamlarını derinden sarsma ve ciddi psikolojik etkiler yaratma gücüne sahip bir doğa felaketidir. Bu etkilenme durumları deprem anında orada olup yaşadıklarımızdan ziyade deprem bölgesinde olmadan çeşitli platformlar üzerinden edindiğimiz bilgiler, görüntüler, sesler vasıtasıyla da ortaya çıkabilir.
Depremin Birey Üzerindeki Psikolojik Etkileri
Deprem sonrası psikolojik reaksiyonlar arasında korku, keder, suçluluk ve öfke gibi güçlü zihinsel ve duygusal durumlara rastlanılabilir. Böylesi olumsuz olaylara karşı gösterilen tepkiler arasında uyku ve odaklanma sorunları, yeme düzeni ve iştah üzerinde bozulmalar yer alırken buna ilaveten deprem anında yaşananlar zihinde sürekli canlanabilir, depremin olası sarsıntıları hala hissedilebilir. Yapılan işe odaklanmakta ya da karar vermekte zorlanılabilir ve olan bitenlere inanmakta güçlük çekilebilir. Bazı kişiler günlerce evine giremeyebilir veya deprem sırasında bulunduğu odaya giremeyebilir. İşte psikolojik desteğin önemi burada ön plana çıkmaktadır. İlk şokun atlatılmasıyla birlikte gereken psikolojik desteğin sağlanması insanlar üzerindeki travmatik etkilerin azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Kişiye, yaşadıklarını ve duygularını rahatça ifade etme olanağı vermek, zihinsel ve bedensel rahatlama ve dinlenmeye olanak sağlamak, ulaşabildiği yakınlarının yardımını istemesi için cesaretlendirmek, travmanın yaratabileceği duygusal sorunlar konusunda aydınlatıcı bilgiler sunmak önemlidir.
Peki Çocuklar Depremden Nasıl Etkilenir?
Özellikle depremden sonra yaşanan korku ve kaygı, çocuklar için çok zorlayıcıdır. Ayrıca deprem çocuklar üzerinde kalıcı etkiler gösterebilir. Bazı çocuklar, daha küçük yaşlarda normal olan parmak emme, altını ıslatma gibi davranışlara geri dönebilirler. Kabuslar görebilir, yalnız yatmaktan korkabilirler. Okul başarıları olumsuz yönde etkilenebilir. Ayrıca daha sık öfke nöbeti gösterebilir ya da içlerine kapanıp, yalnız kalmak isteyebilirler. Aslında sadece deprem bölgesindeki çocuklar değil, sosyal medya ya da televizyon üzerinden depreme dair görüntülere, bilgilere maruz kalan çocuklarda depreme karşı olumsuz yönde etkilenmektedir. Bu nedenle ebeveynlerin çocuklarının psikolojilerine dair tutum ve davranışlarına gereğinden fazla dikkat etmeleri önem arz etmektedir. Bu nedenle çocuğa özel zaman yaratıp onunla konuşmak, güven vermek, anlayışlı davranmak, ortak aktiviteler düzenlemek, oyunlar oynamak, daha büyük çocuklarınızın sizinle ayrıntılı konuşmasına izin vermek sorunun daha kısa sürede çözümüne katkıda bulunacaktır.
Diğer taraftan insanların büyük bir bölümü, yaşanılan olayları birkaç hafta içerisinde geride bırakarak, iç dengelerini ve düzenlerini sağlayarak, yaşamlarına devam edebilirken, bazıları için ise sıkıntılı süreçler aylar, yıllar boyu devam edebilir. Bu duruma ise Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) denir. Travma Sonrası Stres Bozukluğunda travma yaratan asıl olayın sürekli olarak zihinde ve rüyalarda canlanması, travmayı anımsatan uyaranlardan kaçınma, duygusal küntleşme, yaşama yönelik olumsuz inanca sahip olma ve umutsuzluk, uyuyamama, öfke ve huzursuzluk bulgularına rastlanır. Tanı için bu bulguların bir aydan daha uzun süre devam ediyor olması, sosyal yaşam, iş yaşamı ve diğer uğraşılarda ciddi bozulmalara yol açması yani kişinin günlük işlevselliğini sekteye uğratması kriterleri aranır. Bu kriterlerin karşılanması durumunda psikolojik destek almak gerekmektedir.
Sonuç olarak deprem insanları can ve mal kaybı ile tehdit edici bir unsur olarak yer alırken ciddi psikolojik sıkıntıları, travmaları, uyum sorunlarını da beraberinde getirir. Deprem afetinin sıkça yaşandığı ülkemizde, insanların deprem konusunda bilinçlendirilmesi, yakınlarına ve kendilerine yönelik yardım konusunda eğitilmesi, gerekli durumlarda profesyonel destek olanaklarından yararlanabilmesi toplum sağlığı açısından en az yapılan imarlar kadar önem taşımaktadır.
Kaynakça
Baripoğlu Kaya, S. (2020). Depremden Sonra Kişiyi Neler Bekliyor. https://www.e-psikiyatri.com/depremden-sonra-kisiyi-neler-bekliyor
Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve Sonrası Psikolojisi. Ok Meydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155. http://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_25404/European%20Archives%20of%20Medical%20Research-28-150-En.pdf
Deprem ve İnsan Psikolojisi. http://centralhospital.com/saglikrehberi/deprem-ve-insan-psikolojisi/
