Bilim, tıpkı sanat gibi, sistematik bilginin bir formudur ama ikisinin arasında çok önemli farklılıklar vardır. Sanatta bilginin sistematize edilmesi kişisel tercih, güzellik, estetik kriteri ya da duygulara dayanır. Büyük sanatçılar ve entelektüel başarıların yaratıcıları, hayal edilen, tamamıyla kurgusal olan ve insanların gözlerine gözükmeyen gizli mesajları arayarak ve ileterek, ilk izlenimlerin ötesine giderler.
Bilim, evrenin fiziki ve doğal yapısında oluşmuş, oluşan ve oluşacak her türden hareketin bilimsel yöntemlere (deney, düşünce ve/veya gözlemler) aracılığıyla sistematik bir şekilde incelenmesidir.
Yukarıda verilmiş olan iki farklı tanımlama göz önüne alındığında bilimin, insanoğlunun bilgi birikiminin sistematik bir biçimde bir araya gelen bilgileri gözlem ve deney süzgecinden geçirerek “Kuram” veya “Teori” aşamasına getirilmesi düzeni anlamına geldiği söylenebilir. Bu durum, insanlık tarihinde bilginin nesilden nesile aktarıldığı göz önüne alındığında, insanların gelecek nesillere bilgiyi aktarmak için organize olması gerektiğini bize göstermektedir.
“Bilim kapsamında “bilmek”, merakı, en dürüst şekilde gerçeğin farklı özelliklerini belirlemek, birbirinden ayırt etmek ve tanımlamak için gözlem yapmayı ve yeterli bilgi ve istihbarat toplamayı deneyimlemek demektir. Bu gerçeklik hakiki, sanal, somut, doğal, yapay, soyut, fiziksel ya da metafiziksel olabilir.”
Bilimin çıkış noktası meraktır. Ancak geleneksel anlamda merakın doğurduğu bilgi safi sorunların çözülmesine yarasa da modern anlamda bilim, çözümden öte ilerlemeyi de kapsamaktadır. Felsefe ile bilimin ayrılmaz tarihinin temelinde de bilimin bilgi veya bilmek olgularından ortaya çıkışı yatmaktadır. Bilgi nedir? Bilmek nedir? sorularının cevaplarının hâlâ tartışıldığı bir ortamda peki bilimsellik ve bilimsel bilgi nasıl ortaya çıkabilmektedir. İşte bu noktada ortaya “Bilimsel yöntem nedir?” sorusu çıkmaktadır. Bilimsel yöntemin temelde, bir fenomenin gözlemlenerek bu konuda bir hipotez geliştirilmesi, geliştirilen hipotezin tahminlerde kullanılması, deneylerin ve gözlemleri tahminlere paralel gözlemlenerek hipotezin değiştirilmesi ve güncellenmesi ve bu adımların hipotezde tutarsızlık kalmayana dek devam ettirilmesi olarak açıklanabilir.
Yukarıda anlatılan yöntemle elde edilen bilgiye genel anlamda bilimsel bilgi denir. Bilimsel bilginin önemi tarih ilerledikçe bilginin nesilden nesile aktarıldığı ve kullanıldığı dönemlerde anlaşılabilir.
“İnsan kuşkusuz, ilk maddesel aracını yontup ilk simgesel aracını düşünmesinden başlayarak, doğa yasalarından yararlanagelmişti. Örneğin maden cevherinin yüksek ısıda ergitilip cürufundan arındırıldıktan sonra kalıplara dökülerek araç ve silah üretildiği (MÖ 3. binyıl gibi) “erken tunç çağı” içinde bilimsel denebilecek bir davranış gösterilmişti. Ama bu, o işi başaranların, doğa yasalarının bilincine erdiklerini göstermez. Doğa yasalarından bilinçsizce, yordamlamayla yararlanılabildiğini gösterir. Gene de, insan topluluklarının bu tür pratikleriyle, ilerde doğa yasalarının bilincine erilmesine varacak gerekli bilgi birikiminin başlatıldığı söylenebilir.
Tarihçilerce bilinen somut bir örnek olarak (MÖ 6. yüzyıl gibi erken bir tarihte) ürettiği kaplara imzasını atan Atinalı çömlekçi ustasının düşünüşü ve davranışı ele alınabilir. “Bilimsel” denebilecek, ama yordamlamayla bulunmuş teknikleri kullanarak, bugün müzelerde hayranlıkla baktığımız çömlekleri üretebiliyordu. Gene de, bazı kapların (bilmediği “gazların genleşme yasası” ürünü) fırından çatlak çıkabilmesi olasılığını önlemek için, onların içindeki alev cinlerini çıkaracağını umduğu sihir işlemlerine başvurmaktan geri kalmıyordu.”
Yukarıdaki tarihsel örnekten yola çıkarak bilimsel bilginin insanlık tarihinden de eski dönemlere gidebileceği gibi henüz ortaya çıkmamış olabileceği de tartışılmaktadır. Günümüzdeki anlamıyla bilimsel bilgi, deney, gözlem ve hipotezler kullanılarak tutarsızlığın minimuma indirildiği kuramlar ve sonuçlardır.
R. Ahmet Aydın
Kaynaklar
- Bilim nedir? (Gervais Mbarga ve Jean-Marc Fleury). Link: http://www.wfsj.org/course/tr/pdf/ders5.pdf. Erişim: 3 Ekim 2016 11:55. S. 11.
- Maarif Gazete.Link: http://www.maarifgazete.com/bilim/bilim-nedir-h24367.html. Erişim: 3 Ekim 2016 12:15
- Alıntı: Bilim nedir? (Gervais Mbarga ve Jean-Marc Fleury). Link: http://www.wfsj.org/course/tr/pdf/ders5.pdf. Erişim: 3 Ekim 2016 11:55. S. 4
- Alıntı: Alaeddin Şenel. “Bilim ve Bilimsel Yöntem”. S.32. iBooks.
