Togo, ya da resmi adıyla Togo Cumhuriyeti olarak bilinen ülke, Afrika Kıtası’nın batı bölümünde, Gine Körfezi’nde yer almaktadır. Ülke, batısında Gana, doğusunda Benin, kuzeyinde ise Burkina Faso ile komşudur.
Togo, belki de Afrika Kıtası’ndaki en küçük ülkelerinden birisidir. 56.785 km² yüzölçümüne sahip ülkede çok sayıda yeraltı kaynağı, büyük hacimli bir serbest ticaret bölgesi ve yatırıma ihtiyaç duyan büyük bir tarım sektörü bulunmaktadır. Ülke, coğrafî olarak uzun ve dar bir yapıya sahiptir.
Kuzey-güney doğrultusunda uzunluğu 550 km olup, batı-doğu yönünde en dar bölgesi 50 km, en geniş bölgesi ise 140km’dir. Ülke topraklarının %16’sı ormanlar ile kaplıyken, %25’i tarım alanı, %3,5 ise otlaklıktır. Ülke, Savanes, Kara, Centrale, Plateaux ve Maritime adı ile beş bölgeye ayrılmıştır. Bu beş bölge ise kendi içerisinde ayrıca idari bölgelere ayrılmıştır.
Başkenti Lome olan ülkenin en büyük gelir kaynaklarından biri de Lome ‘de bulunan büyük limandır. Deniz ticaretinin yüksek oranda yapıldığı Lome’de en büyük yeraltı kaynaklarından biri de deniz petrolüdür.
Geçmişte, Brezilya’dan azad edilen tüccarların yerleştiği ülke, 1884’te Almanya’nın kolonisi olmuş, 1. Dünya Savaşı’ndan sonra İngiliz ve Fransızlar arasında paylaşılmıştır. 1960’ta bağımsızlığını kazanmıştır.
Pamuk, darı, kahve ve kakaonun yetiştiği Togo’da tekstil, gıda ve potasa dayanan madencilik sanayii de gelişmiştir. Potas, kahve ve kakao ihraç ürünlerini, kimyevi ve gıda maddeleri ile tüketim malları ithal ürünlerini oluşturur.
Akdeniz Üniversitesi İşletme Bölümü öğrencilerinden Togolu Pascal Kokou ADALESSOSSI ile sizler için Togo’dan ve Afrika’dan bahsettiğimiz güzel bir söyleşi gerçekleştirdik.
- Öncelikle biraz kendinden bahseder misin?
Adım Pascal Kokou ADALESSOSSI. 1980 yılı doğumluyum. Togo’nun Tabligbo kentinde doğdum.
- Seni Türkiye’ye getiren nedir?
Fransa’da ve Mauritiu Adası’nda girişimcilik, işletme ve KOBİ üzerine yüksek lisans yaptıktan sonra devlet bursu kazanarak Türkiye’ye geldim. Akdeniz Üniversitesi İşletme Bölümü’nde doktora yapıyorum. Ülkemde de danışmanlık hizmeti verdiğim bir şirketim vardı. Kalkınma Bakanlığı’na hizmet veriyordum. Yatırımları yönlendirme ve yatırım araçlarını sağlama konusunda eksikleri ve bürokratik işlemleri gerçekleştiriyordum.
- Togo küçük ama bereketli topraklara sahip bir ülke, insanlar ne yaparak geçim sağlıyor?
İnsanlar ticaret ile uğraşıyor. Ayrıca ülkemizde kireç taşı, fosfor (Togo, dünyada 4. Sırada ve Hahotoe’de çıkarılıyor), bakır, deniz petrolü, altın, kömür ve mermer gibi çok kıymetli yeraltı kaynaklarımız vardır. Fakat iyi yatırımlar ile bu kaynaklarımızın işlenmesi ve ülkemize daha çok getiri sağlaması gerekiyor.
Özellikle meyve konusunda inanılmaz bir çeşitliliğe sahibiz. Fakat bu meyveleri topluma kazandıracak ve dünyaya ihracatını yapabilecek; ekimini, toplanmasını sağlayacak bir teknolojimiz yok. Ananas, pamuk, pirinç, palmiye, mango, portakal, papaya, havuç, karpuz, mandalina, muz (çeşitleri), fasulye ve fıstık şu anda aklıma gelenler.
Bu konuyla ilgili sivil toplum örgütleri ile de çalıştım ve üreticilere danışmanlık yaptım. Bankalar ile görüşmeler ayarladım, yatırımlar yapılması için görüşmelerde bulundum. Lome’de bulunan serbest bölge, ülkenin en önemli gelir kaynaklarından birini oluşturuyor. Bu yüzden de Lome, oldukça gelişmiş bir şehir.
- Biraz yemek kültürünüzden bahseder misin?
Bizde Manyok isimli bir sebze vardır. Bizim en ünlü yemeklerimiz bundan yapılır, bir çok çeşidi vardır. Manyoktan en çok Fufu isimli yemeğimizi yaparız. Mısırı da çok severiz bir sürü yemek yapabiliyoruz. İgname isimli yemeğimizi mısır ve tatlı olmayan büyük muz ile yapıyoruz.
- Ülkenin hangi konularda yatırımlara ihtiyacı var?
Şu anda benim ülkemde demir yolu, hava ulaşımı, alt yapı ve inşaat sektörlerinde yatırım yapılmasını istiyoruz. Özellikle inşaat konusunda otel ve köprü yapımları çok önemli. Mesela çok sayıda meyve çeşitliliğimizin olmasına rağmen bu konuyla iligili yatırım yapan kimse yok. Örneğin bizde “Yağ Palmiyesi” adında oldukça faydalı bir meyve vardır. Ağacın dış görünüşü sizin palmiye ağaçlarınıza biraz benzer ama aynısı değildir. Bu meyvenin ve ağacın her yerinden farklı yararlar sağlamak mümkündür. İç kısmı sağlık ve kozmetik alanlarında dış kabuğundan çıkan yağ ise mutfak ve yine kozmetik alanlarda kullanılabilmektedir. İnanılmaz mucizevi bir meyvedir. Ayrıca dış kısmındaki kabuk kısmı ise biodizel yapımında kullanılmaktadır. Meyvenin yağı çıkarıldıktan sonra kalan posa kısmıda hayvanlara yem olarak verilebilmektedir. Ülkemde 2 tane devlet üniversitesi var ama 20 tane özel üniversite var. Ülkemdeki en büyük sorunlardan biri de insanların ya çok zengin, ya da çok fakir olması.
- Togo’nun tarihi hakkında neler söylemek istersin?
Togo, 1884 yılında Almanya sömürgesi oldu. Ardından, 1. Dünya Savaşı’ndan sonra, Fransa ve İngiltere’nin himayesine girdi. Daha sonra ülke ikiye bölünerek; Gana ve Togo isimlerini alarak iki ayrı ülke haline geldi.
Gana İngiliz sömürgesi olarak kalırken Togo da Fransız sömürgesi olarak yoluna devam etti. Togo 1960 yılında Fransa’dan bağımsızlığını aldı.
İlk olarak cumhurbaşkanlığı koltuğuna Syvanus Olympio geçti, fakat çok uzun sürmedi. 3 ay sonra öldürüldü. Ardından seçimlerle Nicolas Grunustiky 4 yıl boyunca cumhurbaşkanı oldu. Yeni seçimlerle de 38 yıl boyunca cumhurbaşkanlığı koltuğunu bırakmayan General Gnassingbe Eyadema seçimlerle başa geçti. Faure Gnassingbe ise 2005 yılında demokratik seçimler ile cumhurbaşkanı seçildi ve halen görevini sürdürmekte.
Önümüzdeki seçimler ise 2015 yılında gerçekleşecek. Bu gelişmelerin dışında ülkemizde herhangi bir iç savaş veya çatışma ortamı olmamıştır. İstikrar hem siyasette hem de ülke gündeminde devam etmektedir.
- Yatırımcılardan beklentileriniz?
Cumhurbaşkanımız benim yakın arkadaşımdır. Buraya gelmeden önce onunla konuştum ve kendisine: “Türk iş adamlarının ülkemize ve Afrika’ya gelip yatırım yapmak istediklerini” söyledim. Sonuna kadar yardımcı olacaklarını ve en çok nelere yatırım yapılması gerektiği konusunda yatırımcı iş adamlarını seve seve yönlendirebileceklerini belirtti.
Togo’da yabancı yatırımcıları koruyan ve onlara büyük kolaylıklar sağlayan yasalarımız vardır. Örneğin 10 yıl boyunca Togo’da vergisiz ticaret yapabilirsiniz.
- Togo’da eğlenmek için neler yaparsınız?
Gençler hafta sonları Lome Sahili’nde piknik yapıp, futbol oynayıp, müziklerini yapıyorlar. Geleneksel kültür ve sporlarını birbirlerine öğretiyorlar.
* Bu makale, gerekli izinler alınarak, “Africa Time” adlı derginin 2014 Kasım sayısından alıntılanmıştır.
