Afrika edebiyatının babası olarak kabul edilen Nijeryalı Chinua Achebe, geçtiğimiz mart ayında Amerika’da hayatını kaybetti. Cenazesine bir çok seveni katıldığı gibi Nijerya Cumhurbaşkanı Goodluck Jonathan da törende hazır bulundu.
Ogidi St. Philips Anglikan Kilisesi’nde gerçekleştirilen cenaze töreni oldukça kalabalık geçti. Kilise bahçesinde ilahiler söyleyerek yas tutan sevenleri dualar ile ünlü yazarı ebedi yolculuğuna uğurladı.
16 Kasım 1930 tarihinde Nijerya’da doğan Albert Chinualumogu Achebe daha çok Chinua Achebe ismiyle tanınıyor. Modern Afrika literatüründe yazılmış en geniş kapsamlı kitaplardan biri olan Things Fall Apart (1958) adlı eseri tanınan yazarın ilk klitabı olan bu eser ona dünya çapında ün kazandırmıştır.
Güneydoğu Nijerya’da Ogidi’nin Igbo kasabasında büyüdü. Anne babası Hıristiyandı. Okulunda hemen kendini fark ettirdi ve üniversite öğrencilerine verilen bir bursu almaya hak kazandı. Dünya dinleri ve geleneksel Afrika kültürü karşısında büyülenmiş ve ilk yazılarını üniversite öğrencisiyken yazmaya başlamıştır.
İlk eserleri okuldan sonra oluştu
Mezun olduktan sonra Nijerya Radyo ve Televizyon Servisi’nde çalışmaya başlamıştır. Kısa süre sonra bölgedeki büyük şehirlerden Lagos’a taşınmıştır. 1950’lerin sonlarında Things Fall Apart kitabıyla dünya çapında ilgi görmeye başlamıştır.
Bu ilgi daha sonra No Longer at Ease (1960), Arrow of God (1964), A Man of the People (1966) ve Anthills of the Savannah (1987) kitapları ile devam etmiştir. Achebe, romanlarını İngilizce yazmıştır ve Afrika’da “kolonicilerin dili” olarak bilinen İngilizce’yi savunmuştur.
1975’te An Image of Africa: Racism in Conrad’s “Heart of Darkness” adlı konferansı Joseph Conrad’ı “lanet bir ırkçı” olarak nitelendirdiği için tartışmaların odağı olmuştur.
Politika ile ilgilenmeye başladı
1967’de Biafra bölgesi Nijerya’dan ayrılınca, Achebe, Biafra bağımsızlık hareketinin özverili bir destekçisi hâline geldi ve yeni kurulan devletin büyükelçisi olarak görev yaptı.
Savaşın halk üzerinde çok büyük bir yıkıcı etkisi oldu. Açlık ve şiddet had safhaya geldiğinde Avrupa ve Amerikalı insanlara yardım çağrısında bulundu.
Nijerya hükümeti, bölgeyi tekrar ele geçirdikten sonra Achebe politika ile ilgilenmeye başladı. Fakat tanık olduğu yolsuzluk ve elitizm nedeniyle istifa etti. 1970’lerde birkaç yıl ABD’de yaşadı. 1990’ların sonunda geçirdiği trafik kazasıyla kısmi felç olduktan sonra ABD’ye geri döndü.
Romanları toplumunu anlatıyor
Achebe’nin romanları Igbo toplumunun geleneklerine, Hıristiyanlığın onlar üzerindeki etkisine ve endüstri çağındaki ekonomik kaynak çatışmalarına dikkat çeker. Tarzı büyük ölçüde Igbo toplumunun sözel kültürüne dayanmaktadır ve öykü, atasözü, hitabet ve halk hikayeleri olgularını birleştirip sunmaktadır.
Chinua Achebe, 16 Kasım 1930’da, Ogidi’nin Igbo kasabasında doğdu. Ebeveynleri Isiah Okafo Achebe ve Anaenechi Iloegbunam Achebe Afrika gelenekleri ile Hıristiyanlığın kesim noktasında bulunuyorlardı. Bu durum çocukları üzerinde bir etki yarattı, özellikle de Chinualumogu üzerinde. Son kızkardeşin doğumuyla beraber, aile Isiah Achebe’nin büyüdüğü kasabaya taşındı. Burası Ogidi’ye bağlı, günümüzde ise Anambra ilinde bulunan bir kasabadır.
Hikâyecilik Igbo kültürünün temel taşı ve Igbo toplumunun tamamlayıcı unsuruydu. Chinua’nın annesi vekız kardeşi Zinobia Uzoma, ona çocukluğunda birçok hikaye anlatırlardı.
Eğitimi, babasının duvarlara astığı kolaj resimlerle, yıllık ve sayısız kitap ile birlikte gelişti. Bu kitapların arasında A Midsummer Night’s Dream (1590)’ın bir düzyazı uyarlaması ve The Pilgrim’s Progress (1678)’ın Igbo versiyonu da bulunmaktaydı.
Chinua bunun yanında geleneksel kasaba organizasyonlarını da heyecanla beklerdi. Bunların içinde daha sonra kitaplarında yer vereceği maskeli balo tipi şenlikler de vardı.
* Bu makale, gerekli izinler alınarak, “Africa Time” adlı derginin 2014 Kasım sayısından alıntılanmıştır.
